اگر بخواهیم درباره هنر فرهنگ شریف صحبت كنیم مانند صحبت كردن درباره آفتاب است؛ آفتابی كه همیشه در آسمان در حال تابیدن است. شریف نوازنده‌ای بود كه همیشه در رادیو تك نواز و بداهه نوازی می‌كرد. روزی من نزد احمد عبادی بودم و به او گفتم شما از تك نوازان و بداهه نوازان برجسته موسیقی ایرانی هستید و او در پاسخ به من گفت كه فرهنگ از من بهتر است. فرهنگ در نوازندگی و شیوه صدا درآوردن از تار یكی از بهترین‌ها بود و ابداعات ویژه‌ای در زمینه كوك تار داشت. اینها بخشی از سخنان داریوش پیرنیاكان نوازنده تار و آهنگساز موسیقی ایرانی در خصوص اهمیت فعالیت‌های هنری فرهنگ شریف است.

زندگی‌نامه

فرهنگ شریف در فروردین 1310خورشیدی در آمل دیده به جهان گشود و از همان دوران كودكی آموزش موسیقی را به كمك پدرش آغاز كرد. پدر فرهنگ شریف داروساز بود اما با بسیاری از اهالی هنر معاشرت می‌كرد. فرهنگ شریف تار را نزد عبدالحسین شهنازی و مرتضی نی‌داوود از تارنوازان بزرگ اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی آموخت، اگرچه فرهنگ شریف تحت تعلیم آنها بود اما شیوه نوازندگی وی با استادانش شباهتی نداشت و مخصوص خود او بود. در خصوص ویژگی‌های شخصیتی وی، كیوان ساكت بر این باور است كه شخصیت فرهنگ شریف مصداق نامش بود، چرا كه هم رفتار فرهنگی داشت و هم بسیار انسان شریفی بود. فرهنگ شریف آخرین بازمانده نسلی به شمار می رفت كه به طور قطع، تكرار آن را نخواهیم دید. ایشان جزو نسلی بود كه معرفت، مرام و موسیقی برای‌شان مهم بود و هرگز درگیر حاشیه‌ها نشد. زنده‌یاد فرهنگ شریف حرف خود را با سازش می‌زد. او شخصی بود كه توانست 60 سال با نواختن ساز، آرام‌بخش دل‌های مردم شود. مردمی با فرهنگ‌های مختلف كشور از كرد گرفته تا لر، مركزی، جنوب، شمال و... مخاطبان او بودند. پس بی‌گمان ایشان فقط متعلق به آمل یا یك منطقه نبود.


فعالیت‌های هنری

این هنرمند خوش قریحه و باخلاق در 12 سالگی نخستین تك نوازی خود را در رادیو اجرا كرد و به دنبال آن در بیشتر برنامه‌های گل‌ها به عنوان تك نواز آواز، خوانندگان برنامه را همراهی می‌كرد. داریوش طلایی نوازنده تار می‌گوید: از همان دوران كودكی، وقتی صدای سحرانگیز ساز فرهنگ شریف را از رادیو می‌شنیدم، برایم جذبه خاصی داشت. صبح، با آهنگ صبحگاهی در چهارگاه با تار فرهنگ شریف بسیار دل‌انگیز آغاز می‌شد. در آن روزگار، رادیو نقشی مهم و حضوری پررنگ در زندگی مردم داشت از رایانه، تلفن همراه و پخش صوت خبری نبود. مردم به‌معنای واقعی با رادیو زندگی می‌كردند. از میان همۀ ژانرهای موسیقی رادیو، موسیقی اصیل به نوع خالص و غیرپاپ آن اطلاق می‌شد و فرهنگ شریف یكی از چهره‌های شاخص آن بود.

موفقیت های روزافزون فرهنگ شریف سبب شد تا گواهی‌نامه درجه یك هنری، معادل دكتری به وی در دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی داده شود، وی همچنین چند سال به آمریكا سفر كرد و در دانشگاه‌های معتبر آنجا به تدریس هنر خود پرداخت. فرهنگ شریف در كارنامه هنری خود با خوانندگانی چون تاج، غلامحسین بنان، شجریان، محمودی خوانساری، ایرج و ... هم نوازی داشت و در چند فستیوال بین المللی از جمله فستیوال موسیقی برلین توانست، ساز تار را به خوبی به جهانیان بشناساند. همنوازی وی با شجریان در آواز همایون از جمله به یادماندنی‌ترین آثار آوازی این استاد و شجریان به شمار می‌رود.

اجرای كنسرت‌های پژوهشی از دیگر فعالیت های وی در كشورهای مختلف بود. فرهنگ شریف از طرف مركز حفظ میراث فرهنگی شرق در دانشگاه موزه هنر لندن برای برگزاری كنسرت پژوهشی و همچنین تشكیل كارگاه تخصصی ساز تار، دعوت شد. در این سفر علاوه بر اجرای كنسرت پژوهشی ویژگی‌های ساز تار را در 5 جلسه تشریح كرد. وی علاوه بر اجرای كنسرت در انگلیس و آلمان هم كنسرت‌های پژوهشی برگزار كرد. وی در ایران هم كنسرت‌های متعددی در تالارهای متعدد، فستیوال‌ها و جشنواره‌ها برگزار و همچنین همراه با محمدرضا شجریان كنسرت‌های متعددی در كشورهای مختلف اجرا كرد.


سبك و ویژگی های هنری

از ویژگی‌های آثار این هنرمند خلاق می توان به استفاده از ظرفیت‌های تار در صدادهی‌های متنوع، سكوت‌های سنجیده، آفرینش جملاتی فارغ از قالب‌های ردیف، جواب‌های كوتاه و مؤثر، اجرای ماهرانه انواع كشش‌ها و مالش‌های طولی و عرضی كه ریشه در روش‌های ویولن‌نوازی ایرانی دارد، تكیه بر خیال آزاد و قدرت ایجاد موقعیت‌های خلسه‌آور در هنگام تك‌نوازی و آفرینش كوك‌های گوناگون اختصاصی اشاره كرد. او با ابداعاتی كه در نحوه انگشت‌گذاری و مضراب زنی در نقاط مختلف سیم‌های تار انجام می داد از تار صدایی كاملاً متفاوت به وجود می آورد كه بسیاری معتقدند، زیباترین صدای تولید شده از ساز تار است. صدیق تعریف ردیف‌دان، خواننده و نوازنده تار در خصوص علت برجسته بودن نام فرهنگ شریف بر این باور است كه ماندگار ماندن تنها به اعتبار تك نوازی، كاری بس سترگ و مشكل به شمار می‌آید و كمتر نوازنده‌ای را می‌توان سراغ داشت كه فقط و فقط و تنها به صرف تك نوازی ماندگار شده باشد. یكی از این نادران نادر همانا فرهنگ شریف است كه تنها به اعتبار تك نوازی‌های متعدد و ویژه‌اش از ماندگاران این هنر شریف به شمار می‌آید.

همچنین كیوان ساكت در خصوص اهمیت فعالیت‌های هنری فرهنگ شریف می‌گوید: فرهنگ شریف یكی نوابغ نوازندگی تار معاصر بود كه شیوه نوینی در نوازندگی و نگاه به نوازندگی تار را فراروی نسل خودش و نسل‌های بعدی گشود، پیش از استاد فرهنگ شریف، تنها شخصی كه شیوه جدیدی از نوازندگی تار را ابداع كرد، استاد علینقی وزیری بود. شیوه پیشینیان مانند درویش خان، میرزا عبدالله، سیدمیر، غلامحسین و دیگران به نحوی بود كه تقریبا از یك شكل نوازندگی پیروی می‌كردند اما استاد فرهنگ شریف به مدد بهره‌گیری از نگاه‌های نوین به آثار علینقی وزیری، نحوه ویژه‌ای از پنجه‌گذاری و انگشت‌گذاری را ایجاد كرد. یكی از ویژگی‌های استاد شریف كوك‌ها و مُقام‌های ابداعی ایشان بود. متجاوز از ده ها كوك مختلف برای نواختن دستگاه‌ها و نغمه‌های ایرانی را ایشان ابداع كرده بود.

این چهره ماندگار موسیقی ایران در مصاحبه‌ای گفته بود: هر قدمی كه برای موسیقی برداشته می‌شود مطمئن باشید جای دوری نخواهد رفت و به آینده این هنر خوشبین هستم تا ببینیم چه اتفاقی خواهد افتاد.

آثار

از جمله آثار او می‌توان به عالم شیرین، چشم سیه، به یاد دوست، هم‌نوایی در اصفهان، شفق، بزم خراباتیان، مرید خرابات، مرغ همایون، كوی باده فروشان، آینه‌دار، به یاد خالدی، دقیقه‌ای عشق، معراج، دخترك ژولیده، قطره شبنم، صد سال تار، 23 قطعه برای تار و سه تار و ... اشاره كرد. از او همچنین آلبوم‌هایی چون پیوند مهر با آواز محمدرضا شجریان، عشاق، شور معشوق، كرشمه، اصفهان، چنگ اورنگ 2 و 1، زِبَر جَد، ساز و نوا، مونس جان 2 و 1، دردانه، سدره، نازنین یار، مینای شكسته و غروب كوهستان با همكاری اسدالله ملك، غنچه پائیز، آزاده و آتش‌افروز با همراهی ویولون اسدالله ملك، گل افروز، جان افروز و مهر افروز با همكاری همایون خرم منتشر شده است.

خاموشی

سرانجام این نوازنده تار و استاد موسیقی ایران در 17 شهریور 1395خورشیدی دیده از جهان فروبست و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا(س) به خاك سپرده شد. داریوش پیرنیاكان نوازنده تار و آهنگساز موسیقی ایرانی در مراسم تشییع جنازه وی گفت: فرهنگ شریف، شریف زیست و شریف از دنیا رفت.

سردبیر: فضای مجازی رادیو آوا