خبرگزاری فارس، گروه فرهنگ و هنر ـ علیرضا سپهوند: بی‌شك جشنواره موسیقی فجر مهم‌ترین رویداد موسیقی كشور محسوب می‌شود كه چهار دهه از عمر آن می‌گذرد. این جشنواره از اعتبار بالایی برخوردار است و از این رو توانسته بودجه مالی پر و پیمانی به خود اختصاص دهد. بودجه‌ای كه هرساله بسیاری خواهان شفاف‌سازی آن و انتشار ریز هزینه‌كردهای مسئولین جشنواره هستند. حال معاونت هنری وزارت ارشاد، ریز عملكرد مالی جشنواره موسیقی فجر مربوط به سال‌های 92،93،94 و 95 را منتشر كرده‌ است كه ضمن انتشار آن، به بررسی موضعی-مقایسه‌ای برخی از هزینه‌كردها می‌پردازیم.

* اختلاف 400 میلیونی دستمزد در دو دوره

در بخش هزینه‌های موسیقی سنتی در سال 92، 4 گروه دعوت شده‌اند كه مبلغ 106 میلیون و 200 هزار تومان دریافت كرده‌اند. هزینه داوری این بخش برای 7 داور 27 میلیون و 700 هزار تومن شده و هزینه جوایز مسابقه نیز برای 8 گروه بخش مسابقه مبلغ 26 میلیون و 700 هزار تومن جایزه تامین شده است.

سال 93 اما تعداد گروه‌های شركت كننده در بخش سنتی ذكر نشده لیكن هیأت داوران 7 نفره مبلغ 17 میلیون تومان و برای 10 نفر نیز 62 میلیون تومان جایزه تامین شده است كه اختلاف حدود 45 میلیون تومانی بخش جوایز برای 10 نفر سال 93 با 26 میلیون 8 نفر سال 92 جای تامل دارد.

در سال 94 اما 13 گروه در بخش سنتی شركت كرده كه مبلغ 517 میلیون و 300 هزار تومان به آنها پرداخت شده كه اختلاف 400 میلیون دستمزد از 4 گروه سال 92 با 106 میلیون تومان تا 517 میلیون تومان برای 13 گروه غیرقابل توجیه می‌نماید. ضمنا هزینه داوری در این سال برای 34 داور 52 میلیون و 600 هزار تومان بوده است. در بخش جوایز نیز كه همچون سال‌های قبل بصورت مجرا ذكر نشده، بخشی با عنوان جوایز «باربد» وجود دارد كه 241 میلیون تومان سهم هزینه جوایز آن بوده است.

* كاهش تعداد داوران از 34 نفر به 4 نفر

آخرین سال این آمار منتشره سال 95 است كه به یكباره نسبت به سال پیش‌تر خود با اُفتی حدودا 250 میلیون تومانی تازه با 3 گروه اضافه‌تر مبلغ 219 میلیون تومان برای 16 گروه شركت كننده پرداخت شده است. هزینه داوری این سال برای 4 داور مبلغ 8 میلیون تومان بوده كه تناسب‌نداشتن تعداد داورهای این سال نسبت به سال قبل كه در این دوره 4 نفر و در دوره قبل 34 نفر بوده‌اند جای سوال دارد. هزینه جوایز برای 12 برگزیده 97 میلیون و 400 هزار تومان ذكر شده است كه نسبت به سال 92 كه برای 8 گروه 26 میلیون تومان جایزه تعلق گرفته، حال در سال 95 برای 12 نفر مبلغ 97 میلیون دارای عدم تناسب است، حتی اگر تمام نرخ تورم و میزان ارزش ریال را هم در نظر بگیریم.

با این وجود چنانچه بخواهیم همین آمار بخش موسیقی سنتی را با بخش محلی یا نواحی مقایسه كنیم متوجه تفاوت فاحش این دو خواهیم بود. به عنوان مثال سال 92 كه بخشی با عنوان موسیقی نواحی در آن ذكر نشده، بخشی با عنوان «سایر گروه‌ها» وجود دارد كه چنانچه آن را بخش نواحی قلمداد كنیم با وجود دعوت 38 گروه تنها مبلغ 28 میلیون و 600 هزار تومان به عنوان حق‌الزحمه به آنها پرداخت شده حال آن كه در همان سال در بخش موسیقی سنتی برای 4 گروه مبلغ 106 میلیون و 200 هزار تومان پرداخت شده است و این اختلاف یادآور مزاح برخی خبرنگاران است كه می‌گویند در جشنواره فجر «یك گروه 60 نفره محلی 2 میلیون می‌گیرد و یك گروه 2 نفره سنتی 60 میلیون!»

سال 93 در بخش نواحی 11 گروه دستمزدی معادل 54 میلیون و 900 هزار تومان دریافت كرده‌اند.

سال 94 تعداد 15 گروه بخش موسیقی نواحی 77 میلیون و 900 هزار تومان حق‌الزحمه دریافت كرده‌اند كه ریز تفكیك شده این هزینه‌ها مشخص نیست یا حداقل در اختیار ما گذاشته نشده است.

و سال 95، 11 گروه موسیقی نواحی مبلغ 117 میلیون و 100 هزار تومان دریافت كرده‌اند كه در مقایسه با دوره‌های قبل‌تر و نیز در مقایسه و نه در تشابه با گروه‌های معروف سنتی، از عدالت بیشتری برخوردار است.

* پرداخت اجاره به سالن‌های ارشاد

یكی دیگر از موارد قابل بحث در انتشار عملكرد مالی جشنواره موسیقی فجر بحث اجاره سالن‌هاست كه با اشاره‌ای مختصر به آنها می‌پردازیم.

سال 92 سالن‌های «میلاد»، «ایوان شمس»، «اریكه ایرانیان»، «نیاوران» و «خانه هنرمندان» در اجاره جشنواره موسیقی فجر بوده كه مبلغ 211 میلیون تومان پرداخت شده است.

این مبلغ در سال بعد یعنی 93 با افزایش بیش از دوبرابری، به مبلغ 532 میلیون و 800 هزار تومان رسیده كه بابت هزینه 5 سالن «میلاد»، «ایوان شمس»، «ارسباران»، «نیاوران» و «رودكی» بوده است.

در سال 94 نیز با افزایش حدود 50 درصد به رقم 704 میلیون و 800 هزار تومان برای 4 سالن یعنی یك سالن كمتر برای سالن‌های «رودكی»، «سالن میلاد»، «نیاوران» و «برج میلاد» هزینه شده است.

و سال 95 نیز برای اجاره 4 سالن «تالار وحدت»، «برج آزادی»، «نیاوران» و «ایرانیان» مبلغ 757 میلیون و 600 هزار تومان پرداخت شده است. جاییكه ریز بخش‌های نوازندگان و جوایز و داوران با تعداد نفرات ذكر شده، اینجا نیز می‌بایست برای شفافیت بیشتر ارقام هر كدام از سالن‌ها كه تعدادشان به 20 سالن هم در مجموع نمی‌رسد، به تفكیك ذكر می‌شد.

از دیگر بخش‌های قابل بحث كه دارای ارقامی غیر مشابه و متفاوت است، بخش هزینه «دبیرخانه» جشنواره فجر است. این دبیرخانه در سال 92 مبلغ 28 میلیون و 600 هزار تومان هزینه داشته كه در سال بعد یعنی 93 با افزایش چند برابری با حدود 4 برابر افزایش به رقم 114 میلیون و 900 هزار تومان رسیده است كه این میزان تقریبا در سال بعد یعنی 94 هم در همین حدود با اندكی افزایش 126 میلیون و 700 هزار تومان ذكر شده است. و سال 95 كه به یكباره این هزینه تقریبا با اُفتی حدودا 40 درصدی به 71 میلیون و 400 هزار تومان كاهش یافته است كه دلیلی برای آن افزایش‌ها و این كاهش ذكر نشده است.

* مظلومیت موسیقی نواحی و مقامی

اختلافات فاحشی در این آمار به چشم می‌خورد كه تفسیر آن دشوار است. به عنوان مثال در سال 92 در بخش گروه‌های «سایر» برای 38 گروه موسیقی مبلغ 28 میلیون و 600 هزار تومان پرداخت شده، یعنی بطور میانگین برای هر گروه كمتر 700 هزار تومان و در مقابل در سال 94 یعنی دو سال بعد در بخش موسیقی سنتی برای 13 گروه مبلغ 517 میلیون و 300 هزار تومان پرداخت شده كه بطور میانگین برای هر گروه چیزی حدود 40 میلیون تومان پرداخت شده است، یعنی هزینه‌ای كه برای یك گروه سنتی پرداخت شده حدود 12 میلیون تومان بیشتر از كل پرداختی برای 34 گروه بخش «سایر» بوده است.

چه گروه‌هایی كه چند صد كیلومتر از شهرستان آمده و خود را به جشنواره فجر رساندند و با دستمزد 700 هزار تومانی برای تمام اعضای گروه بازگشتند و گروه‌هایی كه تنها با دو نفر نوازنده از تهران دستمزدهای چند ده میلیون تومانی دریافت كردند و استدلال خیلی‌ها این بود كه این‌ها هنرمندان سرشناسی هستند و فلان گروه محلی را كسی نمی‌شناسد. و آیا این سوال پیش نمی‌آید كه زمانیكه در جشنواره‌ای تخصصی همچون فجر كه قدر موزیسین محلی و مقامی را كه حافظ میراث منطقه خود بوده و سالیان سال برای آن موسیقی زحمت كشیده، دانسته نمی‌شود، چطور انتظار می‌رود از جوانان انتظار داشت به موسیقی و فرهنگ خود بیشتر روی آورده و آن را ارج نهند؟ مادامی كه دست‌اندركاران خود كوچك‌ترین ارزشی برای این قشر قائل نیستند! قشری كه بواسطه زندگی در شهرستان‌های دور افتاده از كمترین درآمد موسیقی و رونق برخوردار هستند و تمام سال را لحظه‌شماری می‌كنند تا در اینچنین رویدادی هم هنر خود را نشان دهند و هم به حق‌الزحمه‌ای برسند.

به هر روی به نوعی انتشار اینگونه ریز هزینه‌كردها كه شفافیت و ریز تمام بخش‌ها مشخص نشده كوچك‌ترین مجالی برای شفاف‌سازی واقعی به دست نمی‌دهد و قدرت تحلیل و انعطاف بررسی اینچنین آماری را به شدت پایین می‌آورد. بی‌شك هزینه‌های سال‌های بعد از 95 تغییر خواهد كرد و با پررنگ شدن بخش «فستیوالی» جشنواره و به نوعی بیرون آمدن از بخش گروه‌های رقابتی، آیتم‌های و كاركترهای آن نیز به پیرو آن تغییر خواهد كرد.