موسیقی بیش از هر هنر دیگری در سفر همراه است. وقتی در حال رانندگی هستیم موسیقی می‌تواند عملكرد ما را بهبود بخشد یا تأثیر زیان‌باری داشته باشد. این كه كدام‌یك از این‌ها درباره ما صدق كند به نوع موسیقی، زمینه و ویژگی‌های شخصی ما بستگی دارد. اگر به موسیقی تند و با صدای بلند گوش دهیم، شاید ترغیبمان كند كه با سرعت بیشتری رانندگی كنیم اما اگر خسته باشیم، ممكن است به حفظ تمركزمان كمك كند.

پیشتر طی دو گزارش «موسیقی‌ آرام چگونه جیب ما را خالی می‌كند؟» و «آیا زنان بیشتر از مردان برای بهتر شدن حال خود موسیقی گوش می‌دهند؟» به بحث اهمیت موسیقی در زندگی روزمره پرداخته و دریافته بودیم كه «فروشگاه‌ها با ترفند استفاده از موسیقی آرامی می‌توانند مشتریان خود را به خرید بیشتر ترغیب كنند» و «زنان بیش از مردان برای نان در مقایسه با مردان به احتمال بیشتری از موسیقی برای سامان دادن به احوال و احساسات خود استفاده می‌كنند».

این بار اما به نقش موسیقی در فعالیت‌های روزمره و اوقات فراغت می‌پردازیم كه در ادامه می‌توانید آن را بخوانید.

موسیقی در نقش پشتیبان فعالیت‌های روزمره

شما هم احتمالاً وقتی در حال انجام دادن كارهای دیگر هستید، موسیقی گوش می‌كنید. اكثر افراد همین طورند. وقتی در سفریم، كارهای خسته كننده جسمی (مثل كار منزل) و ذهنی (تكلیف وظایف روزمره كاری) را انجام می‌دهیم و در راستای خود آن فعالیت بدنی موسیقی گوش می‌كنیم. موسیقی می‌تواند موجب انحراف حواس ما شود به ما انرژی دهد، موجبات تفریح و وقت گذرانی را فراهم آورد و برخی امور را تقویت كند.

همانطور كه پیشتر اشاره كردیم، موسیقی بیش از هر فعالیت دیگری با سفر همراه است و حتی هنگام سفر با وسایل نقلیه عمومی، ما را از سایر مسافران جدا می‌كند، موجب گذران زمان می‌شود و ما را آماده می‌سازد تا به مقصدمان می‌رسیم، برای فعالیت‌های خود در وضع خوبی قرار داشته باشیم.

وقتی با امور فكری نسبتاً ساده‌ای مواجه می‌شویم، خیلی اوقات موسیقی پخش می‌كنیم، مثلاً دانش‌آموزان اغلب موقع انجام دادن تكالیف خود موسیقی پخش می‌كنند. تأثیر موسیقی، مثل مورد رانندگی، به مجموعه‌ای از عوامل بستگی دارد كه با هم در تعامل‌اند. امروزه الگوهایی ایجاد شدهاند كه امكان درك بهتر این تأثیرات را فراهم می‌كنند. تصویر 1.4 چنین الگویی را به نمایش می‌گذارد. به طور كلی، وقتی موسیقی ملایم و آرامش‌بخش پخش می‌شود، مطالعه بهبود می‌یابد، هر چند اگر كار خسته كننده باشد، ممكن است برای حفظ تمركز به موسیقی محرك‌تری نیاز باشد. اموری كه متضمن حفظ طوطی‌وار مطالب‌اند خصوصاً به واسطه موسیقی مختل می‌شوند، اگرچه موسیقی می‌تواند به شكل ترفندی برای یادسپاری عمل كند، مثلاً معمولاً برای كمك به كودكان برای به خاطر سپردن الفبا از آهنگ استفاده می‌شود. در مواردی كه كودكان نیازهای آموزشی خاصی دارند كه متأثر از تمركزند، موسیقی آرام بخش می‌تواند تأثیرات مثبتی در اجرای كار داشته باشد.

موسیقی همواره نقش عمده‌ای در فعالیت‌های كاری ایفا كرده و از آن برای هماهنگ كردن حركات، رفع كسالت، پرورش روحیه كار جمعی و سرعت بخشیدن به آهنگ كار استفاده شده است. امروزه آواز خواندن در حین كار در كشورهای توسعه یافته رواج خیلی كمتری دارد، اما موسیقی ضبط شده به گستردگی در محل كار فروشگاه‌ها، فرودگاه‌ها، رستوران‌ها و هتل‌ها پخش می‌شود. مصارف تجاری و صنعتی موسیقی صنایع عمده را تشكیل می‌دهند. در محیط اداری، كسانی كه به موسیقی انتخابی خود گوش می‌دهند مایل اند زمانی كه امور روال عادی دارند تمركز خود را حفظ كنند و موسیقی ای كه فرد در تنهایی خود گوش می‌دهد، می‌تواند تمركز را ارتقا دهد، خستگی را رفع كند، از فشار روانی بكاهد و جلو سر و صدای مزاحم را بگیرد.

گوش دادن به موسیقی به منزله فعالیت اوقات فراغت

حضور در رخداد زنده موسیقایی در قیاس با گوش دادن به موسیقی ضبط شده به طور كلی نشان‌دهنده سطح بیشتری از دغدغه‌مندی نسبت به موسیقی است. ما معمولاً از این رو در رخدادهای زنده موسیقایی شركت می‌كنیم كه به یك هنرمند یا سبك موسیقی خاص گوش دهیم درباره موسیقی جدید اطلاع به دست آوریم از سلایق موسیقایی فعلی خود طرفداری یا در آنها تجدید نظر كنیم یا به دلایل شخصی و اجتماعی، مثلاً این كه همراه با دوستان یا عضوی از جمعی باشیم. واكنش‌های احساسی قوی به موسیقی غالباً در محیط‌های اجرای زنده رخ می‌دهند. اگر این طور جلوه كند كه اجرا كنندگان از این تجربه لذت می‌برند و اگر با مخاطب بده بستان داشته باشند، این واكنش‌های احساسی معمولاً قوت می‌گیرند.

این امر تجربه را از حالت منفعل به تجربه‌ای فعال بدل می‌كند. جشنواره‌های موسیقی فرصت‌های منحصربه‌فردی برای تجربه‌های پرشور موسیقایی پیش می‌آورند. نزدیكی فیزیكی به نوازندگان، فعل و انفعالات اجتماعی و خود موسیقی همگی نقش دارند. بستر جشنواره می‌تواند حس تعلق به تشكل را ایجاد و به تقویت رشد هویت كمك كند، گرچه ممكن است مخاطرات مربوط به استعمال الكل یا مواد مخدر ازدحام جمعیت سایر رفتارهای منفی و مسائل بهداشت عمومی وجود داشته باشد. احساس جدایی از زندگی روزمره معمولاً جشنواره‌ها را از دیگر تجربه‌های موسیقایی متمایز می‌كند كه موجب می‌شود حاضران درباره زندگی خود و دركشان از خودشان تأمل كنند.

منبع: كتاب «روانشناسی موسیقی» از سوزان هلم با ترجمه سهند سلطان‌دوست