كرمِ گوش چیست؟

به احتمال زیاد آهنگی كه در سرمان تكرار می‌شود كرم گوش است اما نگران نباشید منظور كرم واقعی پیچ‌پیچی نیست. كرم گوش اصطلاحی است كه از زبان آلمانی آمده است و منظور تجربه آهنگ یا موسیقی تكرار‌شونده در ذهن است. به آن «سندروم موسیقی چسبناك» یا «گیر ذهنی» یا «تكرار ذهنی موسیقیایی» هم می‌گویند.

كرم گوش به‌طور معمول بخشی از موسیقی یا چند بند آن است كه به صورت تكرار‌شونده در ذهن می‌چرخد. این تكرار ناخواسته و غیر‌ارادی و خارج از كنترل افراد است و می‌توان كاملاً آزارنده شود. این پدیده‌ای رایج است و حدود 90درصد از افراد می‌گویند هفته‌ای یك بار آن را تجربه كرده‌اند.

دكتر جاكوبوفسكی توضیح می‌دهد كه چند دلیل احتمالی برای بروز كرم گوش وجود دارد. «اولین دلیل این است كه آن قطعه موسیقی را به تازگی بارها شنیده باشید».

«حتی اگر مدت‌ها آهنگی را نشنیده باشید فقط شنیدن یك واژه معنا‌دار از ترانه یا قرار گرفتن در وضعیت روحی خاصی كه بار قبل ترانه را شنیده‌اید كافی است كه كرم گوش را فعال كند».

علم نشان می‌دهد كرم‌ گوش در بخش شنیداری كورتكس، بخشی از مغز كه وظیفه تحلیل اصوات را بر‌عهده دارد تشكیل می‌شود. اما چرا چنین اتفاقی در مغز می‌افتد؟

برخی دانشمندان معتقدند كرم گوش بخشی از پدیده عظیم‌تر حافظه غیر‌ارادی باشد. اشاره به محركی در زندگی روزمره كه بدون تلاش عمدی و آگاهانه خاطره‌ای از گذشته را به یاد شما می‌آورد.


«نمی‌توانم تو را از سرم بیرون كنم»

بعضی از انواع كرم گوش بیشتر از موارد دیگر روی می‌دهد. در نظر‌سنجی دكتر جاكوبوفسكی و همكارانش از 3000 نفر پرسیدند كه بیشتر كدام آهنگ‌ها را به‌صورت كرم گوش تجربه كرده‌اند. نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد كه از پر‌تكرار‌ترین كرم‌های گوش می‌توان آهنگ Bad Romance از لیدی‌گاگا، Don’t Stop Believing از گروه راك جورنی نام برد و شاید تعجبی نداشته باشد كه آهنگ “نمی‌توانم تو را از سرم بیرون كنم” تك آهنگی از كایلی مینوگ استرالیایی هم كرم گوش باشد.

تبلیغات و آگهی‌های رادیو و تلویزیونی هم به دلیل آهنگ‌‌های به‌یاد ماندنی و ریتم شاد از عوامل ایجاد كرم گوش هستند.

وقتی آهنگی در ذهن ما جا خوش كرد چطور می‌توانیم از شر آن خلاص شویم؟

در پژوهش دیگری دكتر جاكوبوفسكی و همكارانش دریافتند كه معمول‌ترین روش “رها كردن” است كه به معنای بی‌اعتنایی و نادیده گرفتن است تا زمانی كه از خاطر برود. البته افرادی هم هستند كه از این روش استفاده می‌كنند كه همان آهنگ كرم گوش را دوباره و دوباره می‌شنوند.

«افرادی كه آهنگ كرم گوش را دوباره می‌شنوند تلاش می‌كنند ابتدا كل آهنگ را كامل بشنوند تا آن بخش تكرار‌شونده در ذهن را بشكنند یا به بخش‌های ناشناخته‌تر آهنگ می‌پردازند مانند متن ترانه یا عنوان تا بتوانند از شر قطعه تكرار‌شونده یا كرم گوش خلاص شوند».

پژوهش‌های دیگر نشان می‌دهد كه جویدن آدامس باعث كاهش امكان بروز كرم گوش می‌شود. شاید چون جویدن آدامس با عضلات آوایی كه در ذهن آواز می‌خوانند تداخل ایجاد می‌كند.

دكتر جاكوبوفسكی اشاره می‌كند كه كرم گوش یا قطعات تكرار‌شونده در ذهن از زمان وجود موسیقی وجود داشته است. در گذشته موسیقی به صورت شفاهی آموخته و منتقل می‌شده است و در نتیجه اتكای بیشتری به تمرین و تكرار‌های ذهنی وجود داشته است.

در ادبیات هم اشاره‌هایی به كرم گوش می‌بینیم برای مثال ادگار آلن‌پو در سال 1850 در داستان كوتاه شیطان خودسر و مارك تواین در سال 1876 در داستان كابوس ادبی به كرم گوش اشاره كرده‌اند. این نشان می‌دهد كه پدیده كرم گوش پیش از فناوری و ابزار‌های مدرن امروزی ضبط و پخش وجود داشته و پدیده‌ای منحصر به عصر ما نیست.