عرصه تولید آثار موسیقایی مرتبط با مضامین و رویدادهای مذهبی و اعتقادی همواره جزو پرطرفدارترین و در عین حال پرچالش‌ترین عرصه‌های فرهنگی هنری كشورمان بوده است كه طی سال‌های متمادی دوشادوش سایر فعالیت‌های فرهنگی هنری مرتبط با این موضوع مورد توجه مخاطبان و هنرمندان قرار گرفته است.

تولیدات این حوزه اگر چه همواره در معرض اتهام‌های فراوان از جمله «سفارشی بودن» قرار داشته‌اند اما به دلیل حس و حال موجود در آن‌ها كه برگرفته از باورها و اعتقادات نهفته در ضمیر بسیاری از مخاطبان بالقوه است، در اغلب موارد فعالیت در این حوزه را با استقبال هنرمندان مواج كرده است.

همزمان با ایام سوگواری سیدالشهدا (ع) بر آن شدیم تا نگاهی اجمالی به تولیدات موسیقایی مختلف مرتبط با قیام عاشورا در كشورمان در قالب‌های گوناگونی چون آلبوم، موسیقی متن فیلم و سریال، اجرای زنده و مواردی از این دست داشته باشیم. در این چارچوب آنچه مورد توجه قرار گرفته و می‌گیرد، صرفاً مرور و یادآوری آثار برجسته حوزه موسیقی «عاشورایی» است كه در سال‌های دور و یا نزدیك تولید و در بازار موسیقی عرضه شده‌اند. آثاری كه طبیعتاً برخی از آن‌ها از درجه كیفی ممتاز برخوردار بوده‌اند و شاید برخی دیگر با انتقاداتی هم در موعد انتشار به لحاظ موسیقایی و محتوایی مواجه بوده‌اند اما همه در یك وجه اشتراك دارند و آن ماندگاری در حافظه جمعی دل‌بستگان اباعبدالله (ع) است.

در هفتمین قسمت از سلسله گزارش «روایت مهر از نواهای عاشورایی» كه طی ایام محرم و صفر پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد، به معرفی موسیقی متن سریال تلویزیونی «مختارنامه» به آهنگسازی امیر توسلی به عنوان یكی از آثار شاخص و ماندگار موسیقی متن آثار سینمایی و تلویزیونی مرتبط با حضرت سیدالشهدا (ع) می‌پردازیم كه به طور حتم می‌تواند تا مدت‌ها به عنوان یكی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین پروژه‌های موسیقی كشورمان به حساب آید. شرایطی كه از حاشیه‌های ریز و درشتی هم برخوردار است اما آنچه مهم است ماندگاری یك موسیقی به واسطه ذوق و ایده پردازی آهنگسازی است كه حضورش در این سریال می‌تواند برای مخاطبان جالب توجه باشد.

این موسیقی به دلیل شاخصه‌های متعددی كه به لحاظ آهنگسازی، نوازندگی و تنوع موسیقایی برخوردار است بدون تردید یكی از بهترین و گوش‌نوازترین آثاری است كه آهنگساز تلاش كرده گام با گام با آنچه كارگردان از موسیقی‌اش می‌خواسته همراه باشد و موسیقی را به گوش بیننده برساند كه در بسیاری از مقاطع حتی پیش‌تر از تصویر معرفی می‌شود. جریانی كه با تیتراژ ابتدایی سریال و نوای اكبر سلطانعلی با اجرای ترانه «برخیز كه شور محشر آمد» آغاز و با تیتراژ شنیدنی پایانی و لالایی صدیقه بحرانی آنچنان لطافتی به مفهوم تصویر می‌دهد، كه مخاطب می‌تواند بعد از مواجهه با آن حجم مصیبت و خشونتی كه در روایت داستان دیده، شرایط آرام و روحانی را تجربه كند. شرایطی كه گوش شنیداری مخاطب را مستقیم به صحرای كربلا و شنیدن مظلومیتی فرامی‌خواند كه قرن‌هاست زنده است و شعله‌اش خاموش نمی‌شود.

معرفی یك آهنگساز تنوع‌طلب كه كارنامه پرباری دارد

امیر توسلی هنرمند چهل و هفت ساله موسیقی كشورمان كه عمده كارهای شاخص او در عرصه آهنگسازی است، از دوران كودكی به‌واسطه حضور پدرش در ورزش‌های زورخانه‌ای به عنوان مرشد با موسیقی و شعر هم‌نشین شده و از همان روزها علاقه‌مندی‌های خود را به موسیقی نشان داد. او در سن 17 سالگی بود كه با انتخاب ساز پیانو به سراغ موسیقی رفت و بعد از اینكه نزد برادرش نوازندگی و كارهای مقدماتی در این حوزه را به اتمام رساند، كار آهنگسازی را به‌صورت حرفه‌ای آغاز كرد.

او كه عمده فضای كاری خود در عرصه ملودی پردازی را معطوف به شیوه و روش واحدی نكرده و در آثار سینمایی و تلویزیونی با موضوعات و محتواهای داستانی مختلف تجربه‌های جالب و متنوعی را از سر گذرانده، آهنگسازی برای فیلم و سریال را با مجموعه «خانواده رضایت» به تهیه كنندگی وحید نیكخواه آزاد آغاز كرد و بعدها با تشكیل گروه موسیقی «پژواك» فعالیت خود را در عرصه‌های مختلف نوازندگی و برگزاری كنسرت را استمرار بخشید. این هنرمند در همین راستا بود كه در ابتدا همانند دوست و رفیق آن سال‌هایش آریا عظیمی‌نژاد موسیقی تئاتر را برای آهنگسازی انتخاب كرد كه از آثارش می‌توان به نمایش‌های «آن‌سوی آینه» و «گرگ و میش» به كارگردانی آزیتا حاجیان و «پوف و بدنسازی» به كارگردانی هوشنگ حسامی اشاره كرد.

«خانواده آقای رضایت – 1376» به كارگردانی حمید امجد، «شب می‌گذرد – 1387» به كارگردانی راما قویدل، «شمس‌العماره – 1388» به كارگردانی سامان مقدم، «مختارنامه – 1389» به كارگردانی داود میرباقری، «سقوط یك فرشته – 1390» به كارگردانی بهرام بهرامیان، «قلب یخی (فصل سوم) – 1390» به كارگردانی سامان مقدم، «یلدا – 1391» به كارگردانی حسین میرباقری، «دولت مخفی – 1392» به كارگردانی راما قویدل، «معراجی‌ها – 1393» به كارگردانی مسعود ده‌نمكی، «انقلاب زیبا – 1393» به كارگردانی بهرنگ توفیقی، «جاده قدیم – 1394» به كارگردانی بهرام بهرامیان، «حالت خاص – 1394» به كارگردانی افشین اربابی، «شهرزاد – 1395 تا 1397» به كارگردانی حسن فتحی، «سال‌های دور از خانه – 1397» به كارگردانی مجید صالحی، «هیولا – 1397» به كارگردانی مهران مدیری، «از یادها رفته – 1397» به كارگردانی بهرام بهرامیان آثار تلویزیونی و نمایش خانگی این آهنگساز را تشكیل می‌دهند.

امیر توسلی در عرصه موسیقی فیلم‌های سینمایی نیز آهنگسازی فیلم‌های «مكس- 1383» و «كافه ستاره – 1383» به كارگردانی سامان مقدم، «نصف مال من، نصف مال تو – 1385» به كارگردانی وحید نیكخواه آزاد، «هر چی تو بخوای – 1385» به كارگردانی محمد متوسلانی، «محاكمه – 1385» به كارگردانی ایرج قادری، «كلاهی برای باران – 1385» به كارگردانی مسعود نوابی، «دایره زنگی – 1386» به كارگردانی پریسا بخت‌آور، «كلاغ پر- 1386» به كارگردانی شهرام شاه حسینی، «یك اشتباه كوچولو – 1387» به كارگردانی محسن دامادی، «چارچنگولی – 1387» به كارگردانی سعید سهیلی، «شیروعسل – 1388» به كارگردانی آرش معیریان، «چاله – 1388» به كارگردانی علی كریم، «ازدواج در وقت اضافه – 1388» به كارگردانی سعید سهیلی، «اخراجی ها 2 – 1388» به كارگردانی مسعود ده نمكی، «شیش و بش – 1389» به كارگردانی بهمن گودرزی، «پیتزا مخلوط – 1389» به كارگردانی حسین جامی، «یك عاشقانه ساده – 1390» به كارگردانی سامان مقدم، «بلوك 9 خروجی 2 – 1392» به كارگردانی علیرضا امینی، «پایان خدمت – 1392» به كارگردانی حمید زرگر نژاد، «معراجی ها – 1392» به كارگردانی مسعود ده نمكی، «چاقی – 1393» به كارگردانی راما قویدل، «دریا ماهی پرنده – 1392» به كارگردانی مهراد غفارزاده، «سه بیگانه – 1394» به كارگردانی مهدی مظلومی، «صله سحر – 1394» به كارگردانی فرزین مهدی پور، «رسوایی 2- 1394» به كارگردانی مسعود ده نمكی، «نهنگ عنبر – 1394» به كارگردانی سامان مقدم، «من سالوادور نیستم – 1394» به كارگردانی منوچهر هادی، «50 كیلو آلبالو– 1394» به كارگردانی مانی حقیقی، «گشت 2- 1395» به كارگردانی سعید سهیلی، «نهنگ عنبر 2- 1395» به كارگردانی سامان مقدم، «دختر عمو و پسر عمو – 1395» به كارگردانی روح‌انگیز شمس، «اكسیدان – 1396» به كارگردانی حامد محمدی، «تگزاس – 1396» به كارگردانی مسعود اطیابی، «قانون مورفی – 1397» به كارگردانی رامبد جوان، «چهار انگشت – 1397» به كارگردانی حامد محمدی، «تگزاس 2- 1397» به كارگردانی مسعود اطیابی و «جان دار- 1397» به كارگردانی حسین امیر دوماری را انجام داده است.

آهنگسازی «مختارنامه» و ثبت یك میراث ماندگار

اما به اعتقاد بسیاری از كارشناسان و مخاطبان جدی موسیقی نقطه عطف فعالیت‌های امیر توسلی آهنگسازی سریال ماندگار «مختارنامه» به نویسندگی و كارگردانی داودمیرباقری است كه همواره موسیقی آثارش جزو برترین و ماندگارترین كارها بوده‌اند. موسیقی‌هایی كه هركدام شناسنامه‌ای معتبر برای یك اثر تلویزیونی و سینمایی است و همانند ابراهیم حاتمی‌كیا در سینمای دفاع مقدس كه موسیقی‌هایش یكی از نقاط عطف كارهایش محسوب می‌شود، او نیز توانسته با بهره‌گیری از آهنگسازان صاحب ذوق و خوش قریحه شرایطی را فراهم آورد كه بدون تردید موسیقی در آن جایگاه ممتازی دارد.

امیر توسلی با این موسیقی ناب و رویایی بود كه مختارنامه را تبدیل به یكی از ماندگارترین مجموعه‌های تلویزیونی در حوزه موسیقی كرد و شاید خیلی‌ها به واسطه همین موسیقی بود كه جلب و جذب این مجموعه شدند
وقتی اولین بار سریال «مختارنامه» از شبكه یك سیما پخش شد، فارغ از جذابیت‌هایی كه خارق‌العاده و كمتر تجربه شده‌ای كه این مجموعه برای بینندگانش به همراه آورد، این موسیقی تیتراژ ابتدایی اثر بود كه با صدای بدوی و منحصر به فرد اكبر سلطانعلی (پسر عمه داود میرباقری كه در سریال ایفاگر نقش غلام شمر بود)، گوش شنوندگان را مجذوب خود كرد.

حال شما همراهی این موسیقی را دنبال كنید تا انتهای قسمت‌های مختلف سریال كه در تیتراژ پایانی با لالایی صدیقه بحرانی به اوج می‌رسد و با سازبندی هوشمندانه، ملودی برگرفته از آموزه‌های دانشگاهی حوزه موسیقی و البته بهره‌مندی از گنجینه ناب موسیقی اقوام ایران آنچنان با جان و روح مخاطب رفاقت می‌كند كه مخاطب شاید ساعت‌ها بعد از پایان سریال شاید آن را زمزمه كند.

امیر توسلی با این موسیقی ناب و رویایی بود كه در كنار سایر عوامل محتوایی اثر، مختارنامه را تبدیل به یكی از ماندگارترین مجموعه‌های تلویزیونی سیما در حوزه موسیقی كرد و شاید خیلی‌ها به واسطه همین موسیقی بود كه جلب و جذب مجموعه مختارنامه شدند. سریالی كه موسیقی این بار نقش بسیار مهم و اثرگذاری در انتقال مفاهیمش دارد. شرایطی كه بعد از مدت‌ها و تجربه‌های جذابی چون سریال‌های «روزی روزگاری»، «امام علی (ع)»، «سربداران»، «گرگ ها»، «هزار دستان»، «مدار صفر درجه»، «شب دهم»، «بوعلی سینا»، «سلطان و شبان»، «پدرسالار» و تعداد اندكی دیكر با «مختارنامه» دوباره تجربه شد و نشان داد كه مولفه‌های ساخت یك موسیقی فیلم تا چه اندازه می‌تواند در تبیین محتوای یك اثر به كمك سازندگانش بیاید.

انجام یك كار مهم در سریالی كه نوازندگانش هم سنگ تمام گذاشتند

امیر توسلی كه در قسمت‌های پایانی به دلیل حجم بالای كار، بهزاد عبدی دیگر آهنگساز معتبر كشورمان را نیز به عنوان آهنگساز كمكی در كنار خود می‌دید، با ساخت موسیقی «مختارنامه» بار دیگر ثابت كرد كه بهره‌مندی از شاخص‌های مهم موسیقی ایرانی و موسیقی اقوام ایران در شكل و شمایلی طراحی شده و البته گردآوری آن با ملودی‌ها و نغمات الهام گرفته از موسیقی شرقی تا چه حد می‌تواند یك موسیقی دارای شناسنامه و درست را به گوش مخاطبانش برساند. شرایطی كه قطعاً می‌تواند در بسیاری از نشست‌ها و محافل علمی مورد نقد و بررسی قرار گیرد و باز این نكته را گوشزد كند كه یكی از راه كارهای پر اهمیت و البته كمك كننده در معرفی موسیقی فیلم‌های ساخته شده سینمای ایران در آوردگاه‌های جهانی همان استفاده از گنجینه‌ها و منابعی است كه به قول خیلی‌ها موزه‌ای شده، اما به طور حتم اگر با درایت و آگاهی و البته پژوهش‌های كاربردی روی آن‌ها تامل و تعمق بیشتری كنیم می‌تواند به عنوان یك الگوی موسیقایی مستقل حداقل در سینمای خاورمیانه خودنمایی كند.

امیر توسلی در مختارنامه یك كار مهم دیگر هم انجام داد و آن استفاده و بهره‌مندی از پتانسیل و نیروی بالقوه نوازندگان و مجموعه‌های فعال گونه‌های مختلف موسیقی كشورمان در بخش اجرایی موسیقی بود كه از آن جمله می‌توان به همكاری با اركستر «پارسه»، اركستر كوبه‌ای «نایریكا» و گروه كر فیلارمونیك تهران اشاره كرد كه هر سه این مجموعه از گروه‌های معتبر موسیقی كشورمان با نوازندگانی شناخته شده هستند كه قطعاً در اجرای آنچه توسلی برای موسیقی مختار طراحی كرده بود، همراهی قابل توجهی داشتند.

او در این شرایط بود كه با بهره‌مندی از موسیقی‌های مختلف جنوب كشور به ویژه موسیقی بوشهر نوع جدید یا كمتر تجربه شده‌ای از موسیقی فیلم را به گوش شنیداری مخاطبان سریال رساند، كه قطعاً حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. كما اینكه در این میان نمی‌توان از موسیقی‌های محسن شریفیان در این زمینه كه توسلی از آنها برای ساخت موسیقی بهره گرفته بود، به سادگی گذشت. بماند كه در این راستا نیز حاشیه‌هایی به وجود آمد اما قطعاً آنچه برای مخاطبان روایت شد، یك ساختار متفاوت با گروهی متفاوت برای ساخت موسیقی متفاوت بود كه توسلی در بسیاری از مقاطع فیلم توانست از خود یك آهنگساز مولف معرفی كند.

برای شنیدن تیتراژ ابتدایی سریال مختارنامه اینجا را كلیك كنید.

روایت آقای آهنگساز از ساخت موسیقی متن «مختارنامه»

توسلی در گفتگو با یكی از رسانه‌ها بود كه درباره ماندگاری موسیقی و موسیقی تیتراژ «مختارنامه» گفته بود: عوامل مختلفی در ماندگاری یك اثر مؤثرند و كمك می‌كنند تا اثری ماندگار خلق شود. موسیقی به لحاظ شنیداری یكی از ماناترین آثار هنری است چرا كه در ذهن می‌ماند و زمزمه پذیر می‌شود؛ ممكن است شما چیزهای بسیاری را فراموش كنید اما موسیقی در ذهنتان نقش می‌بندد و خاطراتی را برای‌تان تداعی می‌كند، آن خاطره می‌تواند در دیدن فیلم، یادآور قصه یا هر چیز دیگری باشد. حال اگر قصه سریال یا فیلمی‌جذاب و ماندگار باشد، آهنگساز با كمی‌استعداد می‌تواند اثری ماندگار برای آن خلق كند. همچون سریال سربداران، سلطان و شبان، و روزی روزگاری كه با قومیت‌ها سر و كار داشتند و بومی‌بودند؛ همین فضا كمك می‌كند تا چنین آثاری به دل مخاطب بنشیند و برای او جذابیت داشته باشد، مردم نیز با آن ارتباط برقرار می‌كنند. سریال مختارنامه هم از همین دست بود. به همین دلیل مورد پسند مخاطب قرار گرفت، بر دل مردم نشست و خوشبختانه كمك كرد موسیقی‌اش هم برای مردم خوشایند باشد. […] اگر تلاش شما برای خلق اثری خالص و ذاتی باشد ماندگار می‌شود، اگر در یك مجموعه تركیب موسیقی و تصویر تركیب درستی باشد احتمال ماندگاری‌اش به مراتب بیشتر می‌شود اما همواره این نگرانی در من وجود داشته و دارد كه كار درستی ارائه دهم، حتی امروز كه درگیر ساخت موسیقی قسمت بعدی سریال هستیم.

توسلی: آقای میرباقری به من گفتند برای موسیقی ابتدایی مختارنامه از سازهایی استفاده كن كه تاكنون استفاده نشده است، چندین ماه روی آن فكر كردم، چیزهای مختلفی را امتحان كردم و به این نتیجه رسیدم كه این كار را با شمشیر می‌شود انجام داد و از صدای شمشیرهایی كه در طول مختارنامه در سكانس‌های جنگ ضبط شده بود بهره بردم و به آن ریتم اضافه كردم
توسلی درباره چگونگی روند آهنگسازی سریال نیز تاكید كرد: برای ساخت موسیقی چنین سریال‌هایی عموماً دو روش معمول است. یك روش سنتی در این روش معمولاً قطعاتی به صورت تیتروار ساخته می‌شود و از همان قطعات در هر جایی كه همان تیتر حضور دارد استفاده می‌شود. مثلاً قطعه جنگ هر جا كه جنگی اتفاق می‌افتاد آن قطعه استفاده می‌شود، اما روش دیگر ساخت موسیقی برای هر سكانس است به شكل مستقل در هر قسمت. اول اینكه قطعاتی ساخته می‌شود كه صرفاً به یك سكانس خاص ارتباط دارد به طوری كه فراز و فرودهای موسیقی بستگی به فرازوفرودهای صحنه دارد. مثلاً اگر اتفاقی در صحنه رخ دهد موسیقی نیز بر اساس همان اتفاق پیش می‌رود یعنی موسیقی برای هر قسمت به شكل مستقل دوباره بازسازی و اجرا می‌شود. من روش دوم را استفاده كردم كه روشی امروزی است و موسیقی با توجه به شرایط تولید همچنان در حال ساخت است. از آنجایی كه ما كمی از پخش به دلیل فشار كار عقب افتادیم كار به صورت هفته به هفته صورت می‌گیرد و موسیقی برای آن قسمت ساخته می‌شود، به طوری كه هر قطعه موسیقی بازسازی می‌شود.

وی درباره تیتراژ پایانی سریال مختارنامه هم اظهار كرد: من برای تیتراژ پایانی سریال مختارنامه یك پازل درست كردم اگر اصل آن قطعه را بشنوید و با موسیقی مختارنامه مقایسه كنید تنها وجه اشتراك‌شان این است كه یك خانم آن را می‌خواند اما در عین حال انگار هر دو قطعاتی مجزا هستند. لالایی مربوط می‌شود به موسیقی محلی بوشهر كه من این قطعه را از مجموعه تعزیه‌های بومی ایران از انتشارات ماهور (محسن شریفیان) پیدا كردم. مرثیه‌ای كه جنوبی‌ها برای حضرت علی اصغر در محرم می‌خوانند. این لالایی خودش یك ریتمی دارد. شعر دارد كه من از آن استفاده نكردم. من از این لالایی بریده‌هایی را برداشتم و دو سه تا جمله از بخش‌های مختلف این لالایی را آوردم كنار همدیگر چسباندم. یك جمله سازی با آن لالایی و پاسخ موسیقی تشكیل دادم كه همین چیزی است كه در حال حاضر شنیده می‌شود. […] آقای میرباقری به من گفتند برای موسیقی ابتدایی مختارنامه از سازهایی استفاده كن كه تاكنون استفاده نشده است، چندین ماه روی آن فكر كردم، چیزهای مختلفی را امتحان كردم و به این نتیجه رسیدم كه این كار را با شمشیر می‌شود انجام داد و از صدای شمشیرهایی كه در طول مختارنامه در سكانس‌های جنگ ضبط شده بود بهره بردم و به آن ریتم اضافه كردم و در نهایت با افزودن صدای طبل و ادوات دیگر و آواها آن را ساختم. تیتراژ مختارنامه قصه مختارنامه است. شمشیرها نماد جنگ، آن ناله، تنهایی و شهادت امام حسین (ع) را روایت می‌كند و از سوی دیگر موسیقی ذره ذره آغاز می‌شود و به اوج می‌رسد همچون قیام مختار، در این راه موسیقی از تك ساز آغاز می‌شود تا به حجم وسیعی از اركستر می‌رسد.

داود میرباقری برای انتخاب من كار ترسناكی انجام داد

توسلی در بخش دیگری از این گفتگوی رسانه‌ای به نكته جالب توجهی درباره همكاری خود با داود میرباقری اشاره كرد و گفت: آقای میرباقری ریسك بزرگی كرد و به عقیده من كار ترسناكی انجام داد كه ساخت موسیقی چنین پروژه‌ای را به من سپرد. به من كه تجربه كار این چنینی آن هم به این حجم و وسعت را نداشتم؛ من خیلی آسان آهنگساز مختارنامه نشدم و مراحل بسیار سخت و آزمایش‌های متعددی را پشت‌سر گذاشتم اما در نهایت با لطف خدا و راهنمایی‌های آقای میرباقری این همكاری به نتیجه رسید. به هر حال ساخت موسیقی مختارنامه كار بسیار دشواری بود. كار با آقای میرباقری و مجموعه خوب مختارنامه برای من بسیار خوشایند و مثبت بوده است. باید بگویم همكاری با كارگردان و نویسنده و خالق مختارنامه و هنرمندی چون داوود میرباقری بسیار بسیار دشوار بود اما به خودم می‌بالم كه با ایشان كار كردم.

من خیلی آسان آهنگساز مختارنامه نشدم و مراحل بسیار سخت و آزمایش‌های متعددی را پشت سر گذاشتم اما در نهایت با لطف خدا و راهنمایی‌های آقای میرباقری این همكاری به نتیجه رسید
وی افزود: من تقریباً نسبت به تاریخ آگاهی داشته و آن را دوست دارم؛ خوشبختانه اطلاعاتم در حوزه تاریخ و مذهب به نسبت جامع است، با آقای میرباقری هم كاملاً هم‌صحبتی و مشورت داشتیم و ایشان من را به سمت هدفی كه در ذهنشان بود هدایت می‌كردند.من زبان موسیقی ذهنیت آقای میرباقری هستم و برداشتم را از ذهنیت آقای میرباقری در موسیقی روایت می‌كنم. ایشان با من صحبت كردند و قبل از شروع كار تحقیقات گسترده‌ای در حوزه موسیقی صورت گرفت و در نهایت به این نتیجه رسیدیم كه موسیقی مختارنامه به هیچ وجه شبیه موسیقی‌های قبلی این ژانر نباشد و خوشبختانه همین طور هم شد.

این آهنگساز معتقد است: موسیقی شخصیتی همچون مختار دارای المان‌های متفاوتی بود، چراكه مختار از نگاه من یك قهرمان و یك انسان سیاس و آرمانگراست كه به دلیل سیاس بودن ممكن است مرتكب اشتباه شود. اما در نهایت همه چیز را كنار می‌گذارد، جانش را فدا و خودش را تطهیر می‌كند. برای چنین شخصیتی باید موسیقی ساخته شود كه همه این نشانه‌ها را در خود داشته باشد. موسیقی باید در مخاطب هیجان دیدن یك قهرمان را به وجود آورد. وقتی مختار راه می‌افتد موسیقی باید در مخاطب یك حال ایجاد كند، این موسیقی باید علاوه بر روایت دلیری‌ها روایتگر لحظه تطهیر و شهادت مختار باشد و از آن حالت پر طمطراق تبدیل به یك موسیقی روحانی شود.

بغض و فریاد فروخفته مختار از عاشورا با زبان موسیقی

توسلی در جلسه نقد و بررسی سریال مختارنامه هم بود كه ضمن ارائه نكات جالب توجهی درباره ساخت موسیقی متن فیلم گفت: ما در موسیقی سریال مختارنامه 40 تم داشتیم و بیش از هزار دقیقه موسیقی نوشته‌ام. شاید اگر بخواهم نگاهی انتقادی به موسیقی مختارنامه داشته باشم داشتن 40 تم برای یك سریال اشكال باشد اما این اتفاق دقیقاً به دلیل تعدد قصه و شخصیت‌های این سریال اتفاق افتاده است. البته من چنین ادعایی ندارم كه این كار بی نظیر بوده است. فقط می‌توانم بگویم كه كار بسیار سنگینی بود؛ به خصوص از وقتی كه هفته به هفته با پخش سریال موسیقی آن را آماده كردیم كار بسیار سخت‌تر شد. حتی من برای چند قسمت از این كار مجبور شدم از آقای بهزاد عبدی كمك بگیرم تا از زمان پخش عقب نمانیم.

وی در بخش دیگری از این نشست توضیح داد: آقای میرباقری اولین جمله‌ای كه به من درباره موسیقی مختارنامه گفتند این بود كه مختارنامه یك حماسه و فریاد فروخورده تاریخی است. بغض و فریاد فروخفته‌ای كه صدایش محزون و سوزناك است و موسیقی سریال باید بتواند این موقعیت را بازتاب دهد. برداشت من از این تعبیر شاعرانه آقای میرباقری همان چیزی است كه شما در موسیقی مختارنامه می‌شنوید. با اینكه قصه مختار یك داستان حماسی و پرشور است، اما این حزن معنوی بر روح موسیقی اثر حاكم است. مثلاً وقتی مختار فارس شامی را در جنگ با سپاه شام می‌كشد علی رغم اینكه یك تجربه باشكوه و پیروزمندانه است، اما در عمق آهنگ یك غم و حزنی وجود دارد كه خیلی ملموس است. یك عامل مهم این لحن به ارتباط عمیق و مستقیم قیام مختار به قصه كربلا برمی‌گردد كه یك تراژدی سوزناك است.

به هر ترتیب موسیقی متن سریال «مختارنامه» كه از حاشیه‌های ریز و درشت هم بی‌بهره نبود، یكی از آثار ماندگار در عرصه نواهای عاشورایی است كه همه عوامل سازنده‌اش از نویسنده، كارگردان، آهنگساز گرفته تا گروه اجرایی و نوازندگان سعی در آفرینش موسیقی بودند كه قطعاً هم متفاوت و هم حرف‌های تازه‌ای برای گفتن داشت. شرایطی كه موجب عبور از خط قرمزهای فراوانی شد اما همین ساختارشكنی از امیر توسلی آهنگسازی معرفی كرد كه می‌تواند در گونه‌های مختلف تصویر حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد.