هوشنگ جاوید پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی ایران گفت: متأسفانه برخی بزرگان هم موسیقی نواحی را از فضای اصلی دور كرده و آن را اركسترال كردند؛ باید اصالت را جدی بگیریم، اجازه نداریم بی‌حساب و كتاب نوآوری كنیم.
به گزارش خبرنگار موسیقی خبرگزاری فارس، نشست رسانه‌ای «خنیاگران سرزمین مادری» با حضور هوشنگ جاوید (پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی ایران) ایوب سعدی (نوازنده دوتار از خطه خراسان) و محسن سلیمانی مدیر فرهنگی هنری منطقه 3 در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.






* تجلیل از استاد عثمان محمدپرست

سلیمانی در ابتدای این نشست گفت: موسیقی بخشی از فرهنگ هست كه با جامعه تنیده شده و برای شناختن عمیق آن نیازمند برگزاری نشست‌های مختلف هستیم.

وی ادامه داد: در فرهنگسرای ارسباران از سال‌های گذشته فعالیت‌های بسیاری در زمینه موسیقی داشتیم كه «خنیاگران سرزمین مادری» از سال 95 آغاز شده است و سعی كردیم هر فصل راموسیقی محلی یك ناحیه خاص اختصاص دهیم.

فرهنگسرای ارسباران با اشاره به برپایی «خنیاگران سرزمین مادری؛ موسیقی آیینی و نواحی خراسان» اظهار داشت: در این مراسم كه عصر پنجشنبه 31 خرداد برگزار می‌شود، استاد عثمان محمدپرست پیشكسوت دوتار خراسان تجلیل خواهد شد. البته ایشان اندكی كسالت دارند، اما تلاشمان را كرده‌ایم كه حضور استاد در تهران و این برنامه محقق شود.

اجرای موسیقی شرق خراسان با حضور عزیز تنها، یاسمین تنها و عبدالله امینی و همچنین اجرای موسیقی شمال خراسان با حضور ایوب سعیدی، امید صابری و مهدی قیطاسی از دیگر برنامه‌های این مراسم است كه سلیمانی به آن‌ها اشاه كرد.

وی در پایان سخنان خود خاطرنشان كرد: موسیقی فقط یك عامل انسانی نیست بلكه یك عامل سازنده است و توانمندی‌های درونی است كه می‌تواند ادراك موسیقی و رفتارهای فرهنگی را متحول كند.

* «ویكتور خارا»‌ را می‌شناسند اما «باربد» را نه!

جاوید در ادامه این نشست به بیان توضیحاتی پیرامون موسیقی خراسان و پیشینه آن پرداخت و گفت: ایران سرزمین خنیا و خنیاگران است. سال 1391 بود كه با طرح «خنیاگران انقلاب اسلامی» این واژه را به میان رسانه‌ها آوردم. این واژه پیش‌تر مستعمل بود اما كمی به فراموشی سپرده شده بود.

این پژوهشگر موسیقی در تعریف خنیاگر گفت: به كسی می‌گویند كه هم خواننده باشد، هم نوازنده، هم مؤلف آهنگ و به تمام رموز كار موسیقی آشنا باشد.

وی افزود: خراسان بزرگ از دیرباز زادگاه خنیاگران بوده و «باربد» یكی از آن‌هاست. این خنیاگر، موسیقی را از مرو به یكی از جنوبی‌ترین مناطق ایران آن زمان یعنی مدائن و دربار خسرو پرویز می‌برد و اجازه حضور در آنجا می‌یابد. «باربد» به معنای اجازه یافته است (كسی كه اجازه حضور نزد خسروپرویز را یافت) نام اصلی آن را در تاریخ هنوز كسی نمی‌داند. وی هنگام حضور در دربار خسرو پرویز، ابتدا ستایش خدا را می‌كند، مرتبه بعد خسرو پرویز را تمجید می‌كند و مرتبه سوم اجازه حضور كنار خسرو پرویز را می‌یابد.

جاوید اظهار داشت: موسیقی و خنیاگری در خراسان وامدار افرادی مانند باربد است، متأسفانه جوان امروز ما «ویكتور خارا»ی شیلیایی را می‌شناسد اما از تراژدی باربد بی‌خبر است. او پس از ترور خسرو پرویز، ابتدا تمام سازها و كارگاه خود را نابود می‌كند، سپس قسم می‌خورد كه دیگر سمت ساز نرود و برای اینكه به قسم خود وفادار بماند، انگشتان خود را قطع می‌كند!

وی ادامه داد: پس از ظهور اسلام هم بزرگان بسیاری در خراسان به موسیقی پرداخته‌اند از ابن خردادبه تا فارابی و خیام.

* 3 دسته هنرمند موسیقی در خراسان

این پژوهشگر موسیقی با اشاره به دومین تراژدی در حوزه خنیاگری افزود: در دوره‌ای كه ازبك‌ها وارد خراسان می‌شوند ـ كه دوره تاراج خراسان است ـ سلطان محمد تنبوره‌ای مشهدی چنان زیبا می‌نوازد و موسیقی ایرانی را به رخ ازبك‌ها می‌كشد كه شاه آنان از خشم دستور می‌دهد دست و پای او را به دو اسب ببندند و او را به دو پاره تقسیم كنند!

وی خاطرنشان كرد: اگر موسیقی خراسان همچنان مانده و معنوی است، به این دلیل است كه خشت اول آن توسط افرادی درست بنا شده است.

جاید اظهار داشت: امروزه سه دسته هنرمند موسیقی در خراسان داریم: دال بخشی (نوازنده متبحری كه آواز نمی‌خواند)، بخشی‌های زبان گیر (بخشی‌های كه صرفاً از اساتید خود تقلید می‌كنند) و بخشی خودبند (شعر و آهنگ و نوازندگی را خودش انجام می‌دهد) و این گونه سوم حاصل خنیاگری است.

وی خاطرنشان كرد: البته عاشیق‌ها در آذربایجان، بخشی‌های تركمن‌صحرا و رباب‌نوازهای عرب در خوزستان هم حكم خنیاگری را دارند. در واقع خنیاگران همه جای ایران هستند، اما نسل آنها به شدت كم شده است.

* نوآوری بی‌حساب به اصالت لطمه می‌زند

سعیدی در بخش دیگری از این نشست اظهار داشت: ما به عنوان هنرمند موسیقی نواحی خیلی وقت‌ها نمی‌توانیم كارمان را به صورت رسمی انتشار دهیم، چون بازگشت مالی ندارد، بنابراین مجبور می‌شویم در فضای مجازی نشر دهیم، اما این اتفاق آفت‌هایی دارد، مانند تغییر نام مقام، دستكاری رپرتوار، تقطیع موسیقی و ...

وی درباره جایگاه عمومی موسیقی نواحی گفت: انجمن موسیقی كارهای كاملی از موسیقی نواحی دارد، اما بیشتر روی نوار است و جایی شنیده نشده است و میان مردم شهرت ندارد. تكنوازی حاج قربان سلیمانی در «شب، سكوت، كویر» شجریان بسیاری از افراد را با دوتار آشنا كرد و بسیاری از هنرجویانی كه تا به حال خراسان هم نرفته‌اند، به این موسیقی علاقه‌مند می‌شوند.

این نوازنده دوتار در ادامه، مسأله نوآوری برخی شاگردانش در حوزه موسیقی نواحی را مطرح كرد كه جاوید در واكنش به آن گفت: امیدوارم پایه اصالت را خیلی جدی بگیریم. نوآوری حسابش جداست و اجازه نداریم بی‌حساب و كتاب نوآوری كنیم. متأسفانه برخی بزرگان هم موسیقی نواحی را از فضای اصلی دور كرده و آن را اركسترال كردند. از آن زمان، تمام جوان‌های خراسان كه دارند خوانندگی یا دوتار نوازی می‌كنند بر اساس آن می‌خوانند و از اصالت دور شده است. هر نوع نوآوری و بداهه در موسیقی نواحی و مناطق باید با علم صورت گیرد، نه صرفاً با هدف جذب مردم.

این پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی ادامه داد: در حوزه نوآوری، عثمان محمدپرست یك استثناء است، چون موسیقی خودش را دارد و می‌توانست موسیقی او ثبت شود كه البته هنوز انجام نشده است.

جاوید افزود: به عنوان یك پژوهشگر موسیقی نواحی، جمع‌آوری كمك برای هنرمندان این مناطق از طریق فضای مجازی را درست نمی‌دانم، بلكه باید از طرق قانونی و مسیرهای درست مانند ادارات ارشاد از آنها حمایت كرد تا از نامشان سوءاستفاده‌ صورت نگیرد.

وی خاطرنشان كرد: دور افتادن از اصالت زمانی شروع می‌شود كه هنرجو از آموزشگاه بیرون می‌آید و می‌خواهد سلیقه خودش را دنبال كند. «خنیاگران سرزمین مادری» می‌تواند بار دیگر توجهات را به اصالت معطوف كند.



انتهای پیام/