در روزهایی كه ایران‌زمین بیش از هر زمان دیگر به همدلی، امید و بازگشت به ریشه‌های فرهنگی خود نیاز دارد، اولین جشنواره سراسری موسیقی دستگاهی ایرانی «شهریار، مكتب تبریز» در تبریز، رویدادی فراتر از جشنواره هنری را شكل داد؛ تبلور عشق به فرهنگ ایران‌زمین و احترام به مكتب تبریز به عنوان میراث موسیقایی این دیار، صدها جوان هنرمند از نقاط دور و نزدیك كشور را گردهم آورد تا پنج روز با نواهای ماندگار و اصیل را سپری نمایند و از اشعار شهریار شیرین سخن بخوانند و به عظمت مكتب تبریز، ادای احترام نمایند.


مكتب تبریز؛ صدای كهن، نغمه امروز

تبریز از دیرباز، یكی از سرچشمه‌های جوشان و زاینده فرهنگ، شعر و موسیقی ایران بوده است. مكتب تبریز در موسیقی دستگاهی، جایگاهی ممتاز در تاریخ هنر این سرزمین دارد؛ مكاتبی كه با نام‌هایی همچون اقبال آذر و غلامحسین بیگجه‌خانی پیوند خورده و روح موسیقی ایرانی را در قرن اخیر غنا و ملاحت بخشیده است.

جشنواره سراسری موسیقی دستگاهی ایرانی شهریار، مكتب تبریز تلاشی برای شعله‌ور كردن شوق و شناخت این میراث بود.

در این جشنواره، هنرمندانی از سراسر كشور با اجرای آثار در دو بخش «تك‌نوازی و تك‌خوانی» و «گروه‌نوازی» به رقابت پرداختند.

امیر نصیر بیگی، معاون شهردار و رئیس ستاد برگزاری اولین جشنواره سراسری موسیقی دستگاهی ایرانی «شهریار، مكتب تبریز» در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: هدف رویداد برگزاری یك رقابت نبود؛ می‌خواستیم روح مكتب تبریز را به نسل جدید منتقل كنیم. موسیقی اصیل ایرانی ریشه در فرهنگ گفت‌وگو، ادب و تفكر دارد و باید آن را با عشق به جوانان سپرد.


از شعر شهریار تا نغمه سازها

نام این جشنواره به احترام جایگاه ارجمند استاد محمدحسین شهریار انتخاب شد؛ شاعری كه كلامش در شعر، همان نقشی را دارد كه نغمه در موسیقی ایرانی.

قادر رودكیان دبیر جشنواره در این رابطه گفت اشعار شهریار، با موسیقی پیوندی درونی دارند. این جشنواره می‌خواهد یادآور شود كه موسیقی دستگاهی ایران از دل شعر و ادبیات می‌جوشد؛ از ریشه‌های مشترك احساس ایرانی.

به همین مناسبت، ابیات زیبایی از اشعار استاد شهریار در اجراهای جشنواره خوانده شوند تا یاد شهریار شعر و ادب در كنار نغمه‌های اصیل ایرانی جلوه گری نماید.

فرهنگ در متن مدیریت شهری

برگزاری چنین رویدادی در تبریز با پیگیری و حمایت مدیریت شهری ممكن شد. سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری تبریز، به عنوان طراح و مجری جشنواره در كنار انجمن صنفی موسیقی استان و اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی نقشی كلیدی داشتند.

نصیربیگی گفت: جشنواره موسیقی دستگاهی ایرانی «شهریار، مكتب تبریز» نه تنها یك رویداد هنری، بلكه حركتی فرهنگی و اجتماعی برای بازگرداندن هویت تبریز به جایگاه تاریخی خود در موسیقی ایرانی است. شهرداری تبریز باور دارد كه توسعه فرهنگی زیربنای توسعه شهری است.

وی افزود: جشنواره موسیقی شهریار رویدادی با محتوای فرهنگی مبتنی بر شناخت و توسعه فرهنگی است، زیرا شهرها تنها با آسفالت و ساختمان ساخته نمی‌شوند، بلكه با نغمه و فرهنگ جان می‌گیرند.

به گفته‌ی نصیربیگی، یكی از اهداف اصلی، تثبیت تبریز به عنوان قطب هنری با تمركز بر مكتب هنری تبریز و فراهم‌كردن بستر آموزش، اجرا و پژوهش در این زمینه است.


جوانان، سواران نسل امید

قادر رودكیان، دبیر جشنواره نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: اولین دوره جشنواره موسیقی شهریار میزبان 352 اثر در بخش تكنوازی از هنرمندان و 95 اثر گروه نوازی با حضور 62 گروه ملی و 33 گروه استانی از سراسر كشور بود.

وی افزود: در مرحله اول آثار مورد بازبینی قرار گرفتند و حدود نیمی از آن‌ها به مرحله نهایی راه یافتند. حضور چشمگیر هنرمندان جوان و نوجوان، یكی از جلوه‌های ویژه این رویداد بود.

رودكیان تأكید كرد: ما به نسل جوان باور داریم. اگر قرار است موسیقی اصیل تداوم پیدا كند، باید آن را در فضای آموزشی و جشنواره‌ای برای نوجوانان زنده نگه داریم. مكتب تبریز مكتب آموزش، تجربه و عشق است.

دبیر جشنواره ادامه داد: در كنار اجراها، فضای آموزشی و نشست پژوهشی نیز با حضور استادان نام‌آشنا برگزار شد تا شركت‌كنندگان ضمن رقابت، از نظر فكری و هنری نیز غنی‌تر شوند.

پژوهش و گفتمان؛ از صحنه تا اندیشه

در بخش علمی جشنواره، نشستی درباره جایگاه مكتب تبریز در تاریخ موسیقی دستگاهی ایران برگزار شد. پژوهشگران و استادان حاضر در این جلسات، بر ضرورت مستندسازی ردیف‌ها و حفظ شیوه‌های اصیل آوازی و سازی این مكتب تأكید كردند.

همچنین نمایشگاهی از سازهای ایرانی و آذری در حاشیه جشنواره برپا شد كه مورد استقبال شایسته مردم هنردوست و هنرمندان قرار گرفت.


نگاه كارشناسان و داوران

داوران جشنواره كه از میان اساتید برجسته موسیقی ایرانی انتخاب شده بودند، بر كیفیت بالای آثار و حضور چشمگیر نسل تازه‌ی هنرمندان تأكید داشتند. یكی از داوران در گفت‌وگویی كوتاه اظهار داشت: تبریز همیشه یكی از خاستگاه‌های مهم موسیقی ایرانی بوده است. این جشنواره نشان داد كه جوانان امروز با وجود فضای پرشتاب موسیقی تجاری، هنوز به اصالت و ریشه وفادارند. وظیفه ما این است كه این مسیر را برایشان روشن و هموار نگه داریم.

غلامرضا میرزازاده، رئیس انجمن موسیقی آذربایجان شرقی نیز بر اهمیت تداوم این حركت فرهنگی تأكید كرد و گفت: تبریز در حوزه موسیقی مكتب خاص خود را دارد و این مكتب شایسته شناخت و تداوم توسط هنرمندان است. رقابت مهم است، اما مهم‌تر از آن جریان‌سازی فرهنگی است. اگر شاهد استمرار جشنواره به صورت سالانه باشیم، شاهد تأثیر عمیق‌تری در فضای موسیقایی كشور و منطقه هستیم.

موسیقی؛ زبان همدلی ایرانیان

یكی از اهداف بزرگ جشنواره سراسری موسیقی دستگاهی ایرانی شهریار مكتب تبریز، گسترش همدلی ملی از مسیر هنر بود. حضور گروه‌ها و هنرمندانی از سراسر ایران، از فارس و اصفهان تا خراسان و كردستان و تهران و البرز، فضایی آكنده از وحدت فرهنگی در سایه نام استاد شهریار ایجاد نمود.

نغمه‌های تار، كمانچه، نی، سنتور و آوازهای دلنشین، تصویری شنیداری از ایران واحد را ترسیم كردند؛ ایرانی كه با همه تنوع قومی و زبانی‌اش، در فرهنگ و موسیقی همچون تابلویی باشكوه جلوه می‌نماید.


مردم و رسانه‌ها؛ همراهان فرهنگ

استقبال گسترده مردم تبریز از اجرای گروه‌ها و پوشش رسانه‌ای چشمگیر جشنواره نشان داد كه جامعه، همچنان از رویدادهای فرهنگی ریشه‌دار حمایت می‌كند. حضور خانواده‌ها در سالن‌ها و تشویق‌های گرم تماشاگران، فضای جشنواره را از رقابت خشك خارج و به یك جشن ملی تبدیل كرده بود.

به گفته یكی از برگزاركنندگان: مردم تبریز نشان دادند كه دل در گرو هنر دارند. وقتی شهروندان در كنار شهرداری و هنرمندان قرار بگیرند، فرهنگ جان می‌گیرد.


جشنواره‌ای برای روح ایران

برگزاری نخستین جشنواره سراسری موسیقی دستگاهی ایرانی شهریار، مكتب تبریز را می‌توان آغاز فصلی نو در حیات فرهنگی منطقه دانست؛ فصلی كه در آن موسیقی نه تنها وسیله‌ای برای شنیدن، بلكه ابزاری برای اندیشیدن و با هم‌زیستن است.

این جشنواره پیامی روشن دارد: موسیقی اصیل ایرانی زنده و جاری است و در آمیختگی با كلام ارزشمندی همچون اشعار استاد شهریار، چهره زیبای خود را می‌نمایاند.

اگر این حركت با استمرار، حمایت و نگاه آینده‌نگر ادامه یابد، بار دیگر به همان جایگاهی خواهد رسید كه در تاریخ هنر داشته، شهری كه از شعر شهریار تا صدای تار و كمانچه، همه را در یك نغمه خلاصه كرده است: نوای تبریز، تپش دل ایران.