كاركرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد كتاب است كه طراحش تلاش می‌كند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با كمك گرافیك و موسیقی مخاطب یك اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی كه گاهی بسیار نكته‌سنج، اندیشمندانه و حساب‌شده پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یك تكلیف اجباری ساخته می‌شود كه بیننده را از اساس از یك اثر تصویری دور می‌كند.

آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به كلیدواژه «تیتراژ» داشته‌ایم، مروری بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است كه برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آنها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یك دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی پس از آغاز و انتشار در نوروز 1400 و استقبال مخاطبان از آن، ما را بر آن داشت در قالب یك خاطره‌بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهن‌مان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی كه حال‌مان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.

«خاطره بازی تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویكرد است كه به‌صورت هفتگی می‌توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آن را دنبال كنید.

در صدوشصتمین شماره از این روایت رسانه‌ای به سراغ موسیقی تیتراژ مجموعه «بچه ها سلامت باشید» رفتیم كه اگرچه موسیقی و ملودی‌های انتخابی آن در فواصل زمانی مختلف برنامه تغییر می‌كرد اما هشدار آن موش عروسكی با صدایی عجیب و غریب برای بینندگان آن سال‌های برنامه‌های كودك و نوجوان تلویزیون دهشتناك بود و آنچنان خاطره‌ای برای ذهن شنیداری این نسل درست كرد كه حتی با گذشت چندین دهه از ساخت و تولید آن همچنان از آن به عنوان یكی خاطره سازترین و ترسناك‌ترین تیتراژهای برنامه‌های تلویزیونی نام برده می‌شود.
«بچه ها سلامت باشید» یك برنامه آموزشی - سرگرمی بود كه با هدف آموزش مسائل بهداشتی، سلامتی و علوم پایه به كودكان و نوجوانان تولید و پخش می‌شد. به عبارتی این برنامه در نوع خود یكی از پیشگامان تركیب آموزش با سرگرمی در تلویزیون ایران بود. ساختار و قالب برنامه هم تركیبی از «انیمیشن»، «نمایش عروسكی» با محوریت محتواهای آموزشی كوتاه بود كه عمده آنها متمركز بر «آموزش بهداشت فردی»، «آشنایی با بدن انسان»، «علوم پایه»، «سلامت روان و مهارت‌های زندگی» بنا نهاده شده بود.

این مجموعه می‌توانست با رعایت بیشتر ملاحظات گروه سنی كودك و نوجوان تبدیل به یكی از اثرگذارترین برنامه‌های آموزشی سیما شود كه البته این اتفاق افتاد اما بیشتر به واسطه صدای آقاموشی كه با ترسناك‌ترین شكل ممكن بچه‌ها را به سلامتی دعوت می‌كرد و ترس عجیبی را به جان و روح آنها می‌انداخت. موسیقی تیتراژی كه محوریت موسیقایی نداشت اما برای تمام كسانی كه آن دوره را به خاطر دارند، به شدت نوستالژیك بود و تبدیل به نماد این برنامه ویژه گروه سنی كودك و نوجوان تلویزیون شد.
متأسفانه اطلاعات دقیق و كاملی از سازندگان، كارگردان و گویندگان این برنامه در دسترس نیست، چرا كه آرشیو مناسبی از تولیدات تلویزیونی آن دوره منتشر نشده است. اما این برنامه مانند بسیاری از تولیدات آن زمان سیما، محصول «واحد كودك و نوجوان» شبكه یك بود. به هر صورت «بچه ها سلامت باشید» بیشتر از یك برنامه كودك، یك «معلم» برای نسلی بود كه در دهه شصت رشد می‌كرد. این برنامه با تركیب هوشمندانه سرگرمی و آموزش، مفاهیم مهمی را به كودكان می‌آموخت و امروزه به یكی از نمادهای نوستالژیك آن دوران تبدیل شده است.

در این بین 2 شخصیت عروسكی در این داستان عروسكی بودند كه اولی یك موش به عنوان شخصیت اصلی برنامه بود و دومی یك كركس یا لاشخور كه تقریباً در آیتم‌های پایانی برنامه در صحنه‌ای كه پر از زباله و آشغال بود به یكدیگر می‌رسیدند و در قالب شخصیت‌های خاكستری و منفی درباره رعایت بهداشت حرف می‌زدند. لاشخوری كه با یك هیبت دیوگونه و بسیار زشت و بد تركیب كه برای مخاطبان آن سال‌ها انصافاً زیادی ترسناك بود برای ارائه و انتقال یك پیام بهداشتی به اغراق آمیزترین شكل ممكن بچه‌ها را می‌ترساند.
حالا تصور كنید این آیتم آخر جور دیگری ما را می‌ترساند و موسیقی تیتراژ هم آقای موش با صدایی كه تكرارش مانند پریدن در عمق یك دره عمیق است، فریاد می‌زد: «بچه ها سلامت باشییییییییییییییییییییییییییییید …!» فریادی كه یك موسیقی معمولاً انتخاب شده روی آنها وحشتناكی ماجرا را دوچندان می‌كرد و فضای دلهره آور و رعب انگیزی را به وجود می‌آورد كه معلوم نبود سازندگانش روی چه اصل و اساسی چنین روش نمایشی و موسیقایی را برای انتقال یك پیام بهداشتی به كودكان انتخاب كرده بودند.

به هرحال دیگر همه اهالی فن بر این موضوع واقفند كه در بسیاری از موارد استفاده از موسیقی در تیتراژ برنامه‌های كودك و نوجوان، نقشی بسیار فراتر از یك موسیقی معمولی را ایفا می‌كند. این قطعات، در حكم دریچه‌ای جادویی به دنیای برنامه هستند و ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند كه آنها را ماندگار و اثرگذار می‌سازد كه اگر چنین نباشد طبیعتاً دربرگیرنده تأثیرات منفی روی ذهن مخاطبان خواهد بود. شرایطی كه اكنون بعد از گذشت چهار دهه از ساخت مجموعه «بچه ها سلامت باشید» شرایطی را فراهم ساخته كه ماندگاری چنین مجموعه‌ای فقط به واسطه نقش معكوس تیتراژ آن و ارائه و ثبت ذهنیت منفی است كه دست اندركاران ساخت آن معلوم نبود به چه نكته‌ای از ماجرا فكر می‌كردند كه چنین تیتراژ رعب آوری را برای ابتدا و انتهای كار انتخاب كرده و منجر به ماندگاری منفی آن شدند.
در این چارچوب ارائه ملودی شاد و انرژی‌بخش، متن ساده و قابل درك، استفاده از سازهای رنگارنگ، معرفی شخصیت‌ها و فضای كلی برنامه، ایجاد حس نوستالژی و تعلق، مؤلفه‌های مهمی برای تولید و انتخاب یك تیتراژ برنامه تلویزیونی در گروه سنی كودك و نوجوان هستند. این تیتراژها اغلب به بخشی از خاطرات جمعی یك نسل تبدیل می‌شوند و شنیدن دوباره آنها در بزرگسالی، می‌تواند موجی از حس نوستالژی و خاطرات شیرین كودكی را زنده كند.

این موسیقی‌ها یك نشانه شنیداری مشترك برای كودكان هستند و حس تعلق و اشتراك ایجاد می‌كنند. در نهایت، یك تیتراژ موفق برای كودك و نوجوان، مانند یك دوست قدیمی است كه هر بار با شنیدنش، لبخند بر لبان می‌نشیند و مخاطب را به دنیایی پر از رنگ و شگفتی دعوت می‌كند. فرایندی كه در مجموعه «بچه ها سلامت باشید» آنچنان كه باید رعایت نشد و فضایی را فراهم ساخت تا تیتراژ این برنامه در جهت تاثیرات منفی اش تبدیل به یك «تیتراژ ماندگار» شود.