اگرچه در تعریف و تشریح آنچه بر موسیقی ملی ایران زمین گذشت می‌توان به گزاره‌های رسانه‌ای متعددی رجوع كرد و پی به علل كاهش مخاطب در این عرصه به دلیل سو مدیریت‌ها و اشتباهات مختلف برد، اما یكی از بارزترین ویژگی‌هایی كه رجعت دوباره به آن‌ها حداقل می‌تواند یادآوری و بازخوانی مناسبی برای خوانش دوباره آثار موسیقایی در این عرصه كند، تولید آثار ملی میهنی متعددی است كه طی سال‌های گذشته توسط هنرمندان دارای احترام و ارزشمند موسیقی ایرانی چه در قالب «آلبوم»، چه در قالب «تك آهنگ» و چه در قالب «یك اثر موسیقایی در یك آلبوم» پیش روی مخاطبان این حوزه قرار گرفته‌اند. آثاری كه به دلیل هوشمندی آهنگساز و نوازنده و خواننده در انتخاب آثاری كه برای تولید انتخاب كردند، این كارها را نه تنها تبدیل به ماندگارترین و ممتازترین آثار ملی – میهنی كردند، بلكه از آنها می‌توان به عنوان ممتازترین آثار موسیقایی در حوزه موسیقی ایرانی یاد كرد. آثاری كه بسیاری از آنها فارغ از دیدگاه سیاسی – اجتماعی كه در زمان انتشار خود داشتند و مخاطب می‌توانست به صلاحدید آنچه در روزگارش اتفاق افتاده از آن برداشت‌های مختلفی داشته باشد، اما دربرگیرنده مؤلفه‌های موسیقایی ارزشمند و ممتازی بودند كه نمی‌توان از نام آنها به راحتی عبور كرد.

اساساً توجه به آثار موسیقایی كه در حوزه‌های وطن دوستی و وطن پرستی توسط هنرمندان موسیقی كشورمان تولید شده، به ویژه در این روزها كه كشورمان در بطن اتفاقات و التهابات مختلفی قرار دارد، امری اجتناب ناپذیر است كه می‌تواند فارغ از دل‌زدگی‌ها، دعواهای سیاسی، اختلافات درون گروهی، منازعات اجتماعی و تقابل رویكردهای مختلف اندیشه‌ای كه پرداخت به آنها مجال دیگری می‌طلبد، شرایط روحی مناسبی را برای فرار از این التهابات فراهم سازد كه شنیدن به آن هم دربرگیرنده ایجاد روحیه وحدت طلبی و ایران دوستی و هم شنیدن موسیقی است كه روزی روزگاری نقل محافل و دستگاه‌های پخش صوتی خانه‌ها و اتومبیل‌ها و مغازه‌های بودند اما هم اینك در مهجورترین شكل ممكن میان موجی از آلودگی‌های صوتی نشأت گرفته از تولیدات نازل موسیقایی قرار گرفته‌اند.

آنچه در سلسله گزارش‌های «بازخوانی مهر از نواهایی برای میهن» مورد توجه قرار گرفته، رجعتی دوباره و اجمالی به آثار موسیقایی است كه طی دهه‌های گذشته و سال‌های اخیر توسط هنرمندان ارزنده موسیقی كشورمان در سبك‌های مختلف پیش روی مخاطبان قرار گرفته‌اند و در این گزاره‌های رسانه‌ای بدون تقدم و تأخر زمانی به آنها می‌پردازیم. شرایطی كه نقد و تحلیل و واكاوی هر یك از این آثار دربرگیرنده ابعاد مختلفی بوده و همواره مورد توجه منتقدان، مدرسان و پژوهشگران این عرصه قرار گرفته‌اند اما در این گزارش‌ها تلاش می‌شود تا معرفی مختصری از آنها صورت پذیرد.

در سیزدهمین شماره از این مجموعه گزارش‌ها به سراغ آلبوم «شكوه وطن» به خوانندگی حسام الدین سراج خواننده مطرح موسیقی ایرانی رفتیم كه بهار سال 1401 با همراهی تعدادی از نوازندگان شناخته شده موسیقی ایرانی پیش روی مخاطبان قرار گرفت. آلبومی كه اگرچه دربرگیرنده قطعات مختلف با موضوعات مختلفی بود اما دست اندركاران اثر ترجیح دادند تا به دلیل آنچه از آن به عنوان یك اثر ملی – میهنی یاد می‌شود، نام قطعه «شكوه وطن» به عنوان یكی از قطعات آلبوم را به عنوان نام اصلی این پروژه موسیقایی انتخاب كنند.

شرایطی كه حسام الدین سراج به عنوان یكی از با شخصیت ترین و ممتازترین خوانندگان موسیقی كلاسیك ایرانی طی سالهای اخیر در عمل هم نشان داده كه همواره به اجرای چنین آثاری كه ریشه در باورهای ملی و اعتقادی مردم ایران دارد، همواره روی خوش نشان داده و تلاش كرده تا اثر در خور شخصیت و جایگاه ایران و ایرانی پیش روی مخاطبان قرار دهد. آثاری كه هم در معنا و مفهوم از غنای ادبی و محتوای استانداردی برخوردارند و هم به لحاظ ساختار موسیقایی دربرگیرنده رعایت قواعد و اصولی است كه متأسفانه طی سال‌های اخیر به مدد تكنولوژی‌های عجیب و غریب و البته اجتناب ناپذیر در موسیقی وارد مرحله‌ای از افراط شده كه دیگر رنگ و بوی اثار ایرانی با سازهای ایرانی را كمتر می‌توان در آثار ملی - میهنی جستجو كرد.

آنچه حسام الدین سراج و هم نسلانش در این آلبوم و البته سایر آثار مرتبط با مضامین ملی - میهنی در سالهای پیشین انجام دادند، گرچه از همان اول تولید پروژه هم معلوم بود نمی‌تواند با غول‌های بی شاخ و دم موسیقی پاپ رقابت اصولی و سازنده‌ای در پروسه بازاریابی و فروش محصولات داشته باشد. اما هرچه بود به دور از شعارهای رایج و آثار سفارش رنگ و بویی از ایرانی بودن و ایرانی شدن داشت كه متاسفانه در سال‌های اخیر تولیدات مرتبط با آن بنا به دلایل متعدد چه از جانب تهیه كنندگان، چه از جانب هنرمندان و چه از جانب مخاطبان روند كاهنده‌ای را سیر می‌كند كه قطعاً و حتماً در آینده‌ای نه چندان دور عواقب خطرناك خود را در گوش شنیداری مخاطبان ایرانی خواهد گذاشت، كما اینكه در عصر حاضر نیز كم و بیش شاهد احوالاتی در گوش مخاطبان هستیم كه آنچنان كه باید توجه چندانی به تولیدات ملی - میهنی ندارند.

پیشینه هنری و فرهنگی حسام الدین سراج نشان می‌دهد آنچه او از موسیقی در زمانه خودش می‌خواهد، تنها ابزاری برای سرگرمی و تفنن نیست. كما اینكه انگیزه‌های او برای همكاری با آهنگسازان شاخص و صاحب اندیشه موسیقی ایرانی نشان از وسواس فكری و فعالیتی خواننده‌ای می‌دهد كه تحصیلات آكادمیك در حوزه معماری و علاقه‌های وافرش به تولید اندیشه در ساحت فرهنگ و هنر كه این روزها زنگ خطر خالی شدنش به شدت به گوش می‌رسد، به او كمك كرده تا در حوزه ساخت آثار ملی - میهنی نیز كوشا باشد. چارچوبی مستحكم كه اگر رزومه فعالیت‌های این خواننده را بررسی كنیم متوجه آنچه از او توصیف می‌كنیم، می‌شویم.

حسام الدین سراج در بیست و ششم مرداد ماه سال 1337 در اصفهان متولد شد. وی خواننده موسیقی ایرانی و نوازندهٔ سنتور و سه‌تار است و فرزند «سید محمدرضا سراج» است. پدر سراج، بر علوم قدیمه و ادبیات احاطه داشت و از صدای خوش آهنگی برخوردار بود. او با اساتید ادب و هنر نظیر استاد جلال الدین همایی، استاد تاج اصفهانی، استاد حسن كسایی و تعدادی دیگر از هنرمندان از جمله حسن كسایی، فرهنگ شریف، جلیل شهناز، جلال ذوالفنون، محمد موسوی رفت و آمد داشت. این هنرمند كه دارای مدرك تحصیلی فوق لیسانس معماری از دانشگاه شهید بهشتی و دكترای پژوهش هنر از دانشگاه هنر است تاكنون علاوه بر خوانندگی و تلاش برای اناشار آلبوم‌های متعدد با همكاری آهنگسازان مطرح موسیقی كشورمان، تحقیقات و پژوهش‌هایی نیز در قالب زیبایی شناسی تطبیقی هنرهای گوناگون داشته است.

این هنرمند در سن 13 سالگی بود كه موسیقی را با آموختن تمبك آغاز كرد و سپس سنتور نوازی را نزد استاد ساغری فرا گرفت. حسام الدین در زمینه آواز نیز تلاش كرد تا از حضر هنرمندان و استادانی چون محمود كریمی و محمدرضا شجریان استفاده كند. این در حالی است كه سرپرستی گروه موسیقی سنتی ایرانی «بی دل» و تدریس در دانشكده هنرهای زیبا در حوزه مرتبط با مباحث شناخت هنر از جمله فعالیت‌هایی است كه سراج در عرصه‌های مختلف فرهنگی هنری انجام داده است.

«شكوه وطن» یكی از معدود آلبوم‌های منتشر شده در ماه‌های اخیر است كه تلاش كرده در قالب یك اثری كه نام ملی - میهنی را برای خودش انتخاب كرده، گامی موثر در حفظ دستاوردهای فرهنگی هنری هنرمندانی بردارد كه در این سال‌ها جانانه برای حفظ و اعتلای فرهنگ ایرانی تلاش‌های موثری را انجام داده‌اند»«همپای جلودار» به آهنگسازی حسام الدین سراج، «باغ ارغوان - 1360» به آهنگسازی حسام الدین سراج، «وصل مستان - 1361» به آهنگسازی محسن نفر، «شمس الضحی - 1363» به آهنگسازی محسن نفر، «یادیار - 1365 به آهنگسازی محسن نفر، «طریقت عشق - 1373» با آهنگساز ی حسن یوسف زمانی و فریدون شهبازیان، «آینه رو - 1374» به اهنگسازی جلال ذوالفنون، «بوی بهشت - 1374» به آهنگسازی رامین كاكاوند، «دل آرا - 1375» به آهنگسازی افشین رامین و تهمورس پورناظری، «بی نشان - 1376» به آهنگسازی حسام الدین سراج، «نگاه آسمانی - 1377» به آهنگسازی علی رحیمیان، «نرگس مست - 1377» به آهنگسازی گروه بی دل، «شهر آشنایی – 1378» به آهنگسازی مجید درخشانی، «شرح فراق - 1378» به آهنگساز حسام الدین سراج، «رویای وصل - 1380» به آهنگسازی رامین كاكاوند، «وداع - 1382» به آهنگساز سید محمد میرزمانی، «بوسه بر ماه» به آهنگسازی حسام الدین سراج، «نازنین یار - 1382» به آهنگسازی مجتبی صادقی، «عشق و مستی - 1383» به آهنگسازی رامین كاكاوند، «ماه نو - 1383» به آهنگسازی حسام الدین سراج، «آئینه و آه - 1384» به آهنگساز محمد جواد ضرابیان، «قصه گیسو- 1387» به آهنگسازی رامین كاكاوند، «گریه بی بهانه - 1387» به آهنگسازی فرهاد رحیمیان – محمد حقیقی فرد و جمال الدین منبری، «جام الست - 1388» به اهنگسازی علی طریقت، «راه بی نهایت - 1389» به آهنگسازی میدیا فرج نژاد، «خوشا سرو - 1391» به آهنگسازی امین حیدری، «مسیحا - 1393» به آهنگسازی بهرام خانی، «لب خوانی باران - 1394» به آهنگسازی سید صادق موسوی و حسام الدین سراج، «چشم بی خواب» به اهنگسازی مجید مولانیا آلبوم‌هایی هستند كه تاكنون از حسام‌الدین سراج در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.

«شكوه وطن» هم از تازه‌ترین آثار منتشر شده این خواننده در حوزه موسیقی ردیف دستگاهی ایرانی است كه به خوانندگی حسام‌الدین سراج با همراهی گروه «بی دل» در دسترس شنوندگان قرار گرفت. این آلبوم در سبك كلاسیك ایرانی و شامل 6 عدد قطعه موسیقی به نام‌های «ساقی ماهرو»، «ساز و آواز شور»، «سوار صبح»، «ساز و اواز شور به چهارگاه (كهن بوم وبر)»، «باده جان»، «پریشانی» و «شكوه وطن» است كه ترانه‌های آن توسط مهیار كاوه، مولانا، حافظ شیرازی و مهدی اخوان ثالث سروده شده است.


حسام‌الدین سراج درباره این اثر نوشته است: «ترا ای كهن بوم و بر دوست دارم … وطن، چونان مادری سخاوتمند، مردم زادگانش را در دامان پر مهر خود می‌پرورد و هماره در سختی‌ها و مشكلات بی هیچ منتی چونان ابر بهاری، مهر و رافت می‌بارد.ایران عزیز ما، این روزها در حال گذار از جاده‌های پرنشیب و فراز تاریخ خویش است. امید كه بتوانیم، با عشق و مهرورزی به ایران و ایرانیان، هوشمندانه سبب ساز سربلندی و شكوه وطن باشیم.»

داود ورزیده نوازنده نی، مسعود حبیبی نوازنده دف، محمود فرهمند نوازنده تمبك، مسعود آرامش نوازنده سنتور، صابر سوری نوازنده عود، سینا جهان آبادی نوازنده كمانچه، بهرام خانی نوازنده تار و بم تار گروه اجرایی این آلبوم را تشكیل می‌دهند.

به هر ترتیب آلبوم «شكوه وطن» یكی از معدود آلبوم‌های منتشر شده در ماه‌های اخیر است كه تلاش كرده در قالب یك اثری كه نام ملی - میهنی را برای خودش انتخاب كرده، گامی موثر در حفظ دستاوردهای فرهنگی هنری هنرمندانی بردارد كه در این سال‌ها جانانه برای حفظ و اعتلای فرهنگ ایرانی تلاش‌های موثری را انجام داده‌اند.