جشنواره موسیقی فجر یكی از مهم‌ترین رویدادهای موسیقایی كشور طی سالهای اخیر بوده كه اگرچه همواره به دلیل سلیقه‌های متعدد مدیریتی حاكم بر دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از فراز و فرودهای زیادی برخوردار بوده، اما بدون تردید یكی از خاستگاه‌های مهم تبلور موسیقی به ویژه «موسیقی جدی» در كشور به حساب می‌آید كه بهمن ماه هر سال میزبان گروه‌ها و هنرمندان مختلفی از داخل و كشور بوده است.

چارچوبی به‌شدت دارای فراز و نشیب كه در یك دوره‌ای به مثابه یك رویداد بسیار تاثیرگذار در جریان تولید، بازاریابی و فروش محصولات موسیقایی و حتی هدف‌گذاری روی سلیقه مخاطبان از خود نقش ایفا كرده و در دوره‌هایی هم به مثابه رویدادی بوده كه فقط و فقط برای ارائه رزومه كاری مدیران پیش روی مخاطبان قرار گرفته است. مخاطبانی كه گویی هیچ نقشی در مهم ترین رویداد موسیقایی كشور نداشته‌اند.

آنچه برگزاری جشنواره موسیقی فجر را نسبت به سایر رویدادهای موسیقایی كشور متمایز می‌كند، تعریف در ساختار این فستیوال ملی است كه می‌تواند در همه وجوه موسیقایی آینه‌ای تمام‌نما از دستاوردهای فرهنگی هنری مدیریت فرهنگی كشور به ویژه در حوزه توجه به موسیقی جدی باشد. دستاوردهایی كه در هر دوره‌ای متناسب با سلیقه‌های سیاسی و فرهنگی دولت ها دربرگیرنده وجوه متعددی بوده كه می‌تواند در مقاطع مختلف مورد واكاوی و كنكاش قرار گیرد. شرایطی كه به ویژه در سال های اخیر با ورود موسیقی پاپ به عنوان یكی از جریان های اصلی جشنواره موسیقی فجر، این رویداد ملی را دچار نوساناتی كرده كه این مهم نیز در چارچوب خود قابل بررسی، نقد و انعكاس اظهار نظرهاست.


با تمام این‌ها اما به نظر می‌آید جشنواره موسیقی فجر به دلیل ساختار و هویتی كه برایش تعریف شده همچنان به راه خود ادامه می‌دهد، راهی كه اگرچه برای آن نظام نامه، شیوه نامه و كلید واژه هایی از این دست را طراحی و تدوین كرده‌اند، اما آنچنان كه باید مورد وثوق دست‌اندركاران دوره‌های بعدی اش قرار نگرفته و هركدام راه و روش خود را برای اجرای این جشنواره مهم انتخاب كرده اند.

راه و روشی كه به ویژه در این سال‌ها به دلیل حضور یكی دو هنرمند همیشه در صحنه و البته شوراهای سیاستگذاری یكنواخت كه آن نیز جای نقد و بررسی دارد، در حال تجربه كردن فضای متفاوتی است كه اگرچه نمی‌توان از حواشی خارج از سازمان حوزه موسیقی و مشكلاتش به راحتی عبور كرد، اما می‌تواند در این چارچوب با تغییر و تحولی اساسی در آنچه به عنوان جشنواره موسیقی فجر یاد می‌شود، سرنوشت موثرتری پیدا كرده و این رویداد پراهمیت و ملی را تبدیل به خاستگاهی برای تمامی سلیقه های موسیقایی كند.

درباره نحوه برگزاری جشنواره موسیقی فجر و البته فراز و نشیب هایی كه در هر دوره مدیریتی از دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تجبه كرده در گزاره های رسانه ای متعددی می توان مطلب نوشت و درباره هركدام به تجزیه و تحلیل پرداخت، اما آنچه در این روزها مورد توجه قرار گرفته است، نحوه برگزاری جشنواره موسیقی فجر در دوره سی و هشتم است كه تا به امروز به غیر از چند خبر، آن هم در هفته‌های گذشته خروجی رسانه‌ای مشخصی نداشته است. چارچوبی كه به طور حتم شرایط این ماه‌های جامعه كه پر از اتفاقات و التهابات متعدد بوده، در مدیریت رسانه‌ای ماجرا بی تاثیر نبوده و این نحوه سیاست‌گذاری امری اجتناب‌ناپذیر است، اما نه به آن شكل و قالبی كه هیچ شكل و شمایلی از این رویداد مهم موسیقی پیش روی مخاطبان قرار نگرفته باشد.


سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر در حالی برگزار می‌شود كه تا به امروز هنوز از تاریخ دقیق برگزاری رویداد اطلاعات چندانی در دست نیست و پیگیری اهالی رسانه از این فرآیند نشان می‌دهد كه دست‌اندركاران این رویداد به دلیل آنچه از شرایط اجتماعی كشورمان به آن اشاره شد، آنچنان تمایلی به اطلاع‌رسانی در این زمینه ندارند و ترجیح می‌دهند تا چند روز مانده به جشنواره در این زمینه اطلاع‌رسانی كنند.

سیاستی كه اكنون در حوزه جشنواره فیلم فجر نیز اتخاذ شده و ارسال قطره چكانی خبرها محور اصلی سیاست‌های رسانه‌ای جشنواره موسیقی فجر است. موضوعی قابل درك كه می‌تواند در ابعاد مختلفی روی آن متمركز كرد ولی نه به این مقدار كه هیچ اطلاعی درباره نحوه برگزاری رویداد پیش روی مخاطبان قرار نگیرد.

به نظر می‌آید در این دوره هم انجمن موسیقی ایران با مدیریت امیرعباس ستایشگر مجری اصلی سیاست‌های سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر باشد. مجموعه‌ای بسیار مهم كه مدیر جوانش از موثرترین و نزدیك ترین افراد به محمد اله یاری مدیر دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است كه گویا نقش مهمی حتی در حوزه سیاست های دفتر موسیقی دارد و با توجه به پیشینه‌ای كه در كارنامه فعالیت‌های او چه به‌عنوان ناشر، چه به‌عنوان هنرمند و چه به‌عنوان مدیر دیده می‌شود اكنون مرد شماره یك جشنواره موسیقی فجری است كه در مقاطعی مخالفش و در مقاطعی موافقش بوده است. چارچوبی كه با توجه به شرایط فعلی جامعه كه در شرایط عادی قرار ندارد كار او را در كنار محمد اله یاری مدیر دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بهزاد عبدی به‌عنوان دبیر هنری جشنواره سخت می‌كند.


دشواری‌هایی كه فعلا خروجی مشخص رسانه‌ای از آن چه در ساختمان جدید انجمن موسیقی ایران و چه از مجموعه دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سیر می‌كند، بیرون نیامده اما هرچه هست دربرگیرنده شرایطی است كه می‌بایست هرچه زودتر با اهالی رسانه به صورتی روشنگرانه تبیین شود، آن گونه كه این سیاست، كم و بیش در حوزه تئاتر و هنرهای تجسمی و كمی كمتر در حوزه سینما دیده می‌شود و می‌تواند در حوزه موسیقی نیز مورد توجه قرار گیرد. به نظر می‌آید بر اساس همین شرایط موجود در این دوره از جشنواره شاهد تغییر و تحولاتی هستیم كه طبیعتا مهم ترین آن به برگزاری یا عدم برگزاری بخش موسیقی پاپ به‌عنوان پرتماشاگرترین بخش جشنواره موسیقی فجر باز می‌گردد كه نظر به تعطیلی كامل كنسرت‌ها در ماه‌های گذشته آیا شاهد اتفاق موثری در این زمینه خواهیم بود یا نه؟

به نظر می‌آید بر اساس همین شرایط موجود در این دوره از جشنواره شاهد تغییر و تحولاتی هستیم كه طبیعتا مهم ترین آن به برگزاری یا عدم برگزاری بخش موسیقی پاپ به عنوان پرتماشاگرترین بخش جشنواره موسیقی فجر باز می گرددبه هرحال سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر قرار است به دبیری بهزاد عبدی توسط دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شود. رویدادی كه به نظر می‌آید در این دوره با توجه به شرایط فعلی جامعه دربر گیرنده ملاحظاتی است كه قطعا آن را با رویدادهای پیشین جشنواره موسیقی فجر متمایز می‌كند. البته ذكر این نكته هم خالی از لطف نیست كه نام بهزاد عبدی به‌عنوان یكی از بهترین و كارآمدترین آهنگسازان كشورمان كه طی سال‌های گذشته با سلیقه‌های فكری و هنری متفاوت و متنوعی همكاری داشته می‌تواند یكی از وجوه مثبت جشنواره ای باشد كه طی سال های اخیر از ناحیه انتخاب دبیر دچار آسیب های فراوانی شد.

به طور حتم پیشینه هنری بهزاد عبدی و ارتباطات موثر و گسترده او در حوزه‌های داخلی و خارجی می‌تواند یكی از بهترین فرصت‌ها برای رویدادی باشد كه در دوره پیش روی مسیر سخت و دشواری را دارد. اما كلیدواژه‌ای به نام بهزاد عبدی می‌تواند بسیاری از مشكلات و مصائب را از سر راه بردارد. چرا كه او در این سال‌ها نشان داده كه اصلا اهل جنجال‌های بیهوده رسانه‌ای نیست و همواره تلاش كرده تا در مسیر هنری مبتنی‌بر اعتقادات قلبی است فعالیت داشته باشد. فعالیت‌هایی كه ارزشمندی‌ها و كیفیت‌هایش می تواند عنصر قابل اتكایی در نحوه انتخاب آثاری باشد كه در معرض گوش شنیداری مخاطبان قرار می گیرد.


جشنواره موسیقی فجر در دوره سی‌وهشتم یكی از دشوارترین مقاطع مدیریتی در برگزاری رویدادی ملی است كه به واسطه سیاستگزاری‌ها و برنامه ریزی هایی كه در این زمینه انجام می‌گیرد، می‌تواند تبدیل به بهترین فرصت برای بهره‌مندی از تمامی گونه های موسیقایی باشد. گونه هایی كه در دوره‌های پیشین جشنواره به حاشیه رانده شده بود. اما این بار می‌تواند با یك سیاستگزاری درست مبتنی‌بر فعالیت‌های جاری موسیقی كشور شرایط جدیدی برای احیا داشته باشد.

یكی از این گونه‌های مهم و موثر كه می‌تواند به‌عنوان یكی از فرصت‌های طلایی جشنواره موسیقی فجر امسال به حساب آید، گونه «سرود» است كه اكنون به واسطه رویدادهای موثری كه در این زمینه طی ماه های گذشته صورت گرفته می‌تواند تبدیل به دستاوردی مهم و پر مخاطب برای جشنواره موسیقی فجر شود. دستاوردی كه در این ماه‌ها نشان داده دربرگیرنده چه ظرفیت‌های محتوایی در حوزه‌های اجتماعی است و می‌تواند این بار به‌عنوان یكی از مهم ترین بخش‌های جشنواره برای مخاطبان معرفی شود.

حركت روی این مسیر قطعا امری اجتناب‌ناپذیر است كه همه می‌دانیم كار دست‌اندركاران ستاد اجرایی را هم بسیار سخت كرده و می‌تواند به مثابه عبور از پیچ خطرناكی باشد كه گذر سلامت از آن، مشتمل بر رعایت نكات متعددی است كه كار همه را سخت می‌كند. در این مجال توجه به سیاست‌های اصلی یك رویداد ملی مانند جشنواره موسیقی فجر دیگر در این چارچوب از دیگر نكات مهمی است كه می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. موضوعی كه باید دید دست‌اندركاران جشنواره در حوزه موسیقی ملی، موسیقی نواحی، موسیقی كلاسیك، موسیقی تلفیقی، موسیقی ملل، موسیقی پاپ و سایر گونه های موسیقایی چه دستاوردهایی را برای مخاطبان تدارك دیده اند.

با توجه به پیش‌بینی كه می‌توان از «فقدان» یا «كمرنگ» بودن موسیقی پاپ در این دوره از جشنواره داشت، اكنون یك فرصت طلایی در اختیار دست‌اندركاران جشنواره وجود دارد كه بتوانند بر همین مبنا فرصت بیشتری را هم برای ارائه گونه‌های جدی موسیقی به ویژه درحوزه موسیقی كلاسیك ایرانی، موسیقی ملی و گونه‌هایی از این دست را فراهم كنند.

اساسا این سیاست اصلی جشنواره موسیقی فجر از همان ابتدا بود كه توجه به چنین گونه‌هایی بیشتر از گونه‌های دیگر مورد نظر باشد. آنچنان كه بتواند چنین گرایشی مسیر اصلی فعالیت‌های موسیقایی در كشور را تشكیل دهد. شرایطی كه قطعا منكر حضور موسیقی سرگرم‌كننده نیست اما به طور حتم می بایست مشتمل بر هموار كردن مسیری باشد كه به معنا و مفهوم واقعی كلمه دربرگیرنده پیشینه فرهنگ و هنر سرزمین ایران داشته باشد.

به هر ترتیب این روزها محمد مهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفتگوهای متعدد رسانه‌ای كه داشته از برگزاری با قدرت جشنواره های فجر سخن گفته و اظهار كرده است: بر اساس برنامه‌ریزی های انجام گرفته ساختار جشنواره‌ها در همه بخش‌ها به صورت كامل برگزار خواهد شد. این در حالی است كه ما در حوزه برگزاری جشنواره‌های هنری طی روزهای كرونایی تجربه‌های بسیار گرانبهایی داشتیم كه كار را برای ما آسان می‌كند ولی به هر حال امیدواریم اتفاق خاصی در حوزه كرونا نیفتد و ما بتوانیم از همه ظرفیت‌های مردمی برای برگزاری جشنواره‌ها استفاده كنیم.

رئیس شورای عالی هنر در پاسخ به پرسشی در زمینه سرود و توجه وزارت ارشاد در این زمینه طی برگزاری جشنواره موسیقی فجر تاكید كرده است: ما سرود را یكی از قالب‌های مناسب هنری می‌دانیم كه متأسفانه در یكی، دو دهه افت كرد اما در سال‌های اخیر شاهد رشد روزافزون آن هستیم. بر همین مبنا در جشنواره موسیقی فجر پیش رو بخش ویژه ای را به سرود اختصاص داده‌ایم و امیدواریم این سیاست بتواند در ترویج فرهنگ سرود و سرودخوانی نقش مؤثری ایفا كند.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود تاكید كرد: در ماه‌های پیش رو وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی 7 جشنواره مختلف و مهم را پیش رو دارد كه تمامی كارها بر اساس جدول زمان بندی شده در حال پیگیری و برنامه‌ریزی است و ما در این زمینه هیچ مشكلی نداریم و پیش بینی می‌كنیم این رویدادهای مهم و ملی در بهترین شرایط ممكن برگزار شود. البته تا آنجا كه از ستادهای مختلف جشنواره‌ها و همكارانم در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اطلاع كسب كردم در بسیاری از بخش‌ها شاهد افزایش كمی آثار هستیم و بررسی‌های اولیه نشان از سطح قابل قبول آثار دارد. این در حالی است كه ما در بخش بین الملل نیز شاهد توفیقاتی هستیم كه طی روزهای پیش رو اطلاعات كامل‌تری از این اقدامات اطلاع رسانی خواهد شد.


البته آنچه فعلا از خروجی ستاد برگزاری سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر در رسانه ها منتشر شده اینكه از شهریور ماه سال جاری محمود سالاری معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و رییس شورای سیاستگذاری سی‌وهشتمین جشنواره موسیقی فجر، در احكامی نادر مشایخی، سیدمحمد میرزمانی، بهزاد عبدی، حمیدرضا اردلان، محمدعلی مرآتی و محمد اله‌یاری فومنی (مدیركل دفتر موسیقی) را به عنوان اعضای شورای سیاستگذاری این دوره از جشنواره موسیقی فجر منصوب كرده است.

شورای سیاستگذاری جشنواره هم گویا وظیفه انتخاب دبیر و طراحی چهارچوب‌های اصلی جشنواره را بر عهده داشته كه در این راستا اول آبان ماه امسال خبری بر این مبنا منتشر شد كه این شورا طی 2 جلسه به ارزیابی بخش‌های مختلف جشنواره‌ در چند دوره اخیر پرداخته و با بررسی گزینه‌های موجود برای دبیری سی‌ و هشتمین جشنواره موسیقی فجر از بهزاد عبدی برای مسئولیت دبیری این‌ دوره دعوت كرد است.

عبارت «دعوت از هنرمند برای پذیرش دبیری جشنواره موسیقی فجر» یكی از معدود دفعاتی بود كه تاكنون از سوی ستاد برگزاری یك رویداد ملی همچون جشنواره موسیقی فجر مطرح می‌شد. البته به نظر می‌آید اساس برگزاری رویدادهای ملی در حوزه موسیقی به ویژه چشنواره موسیقی فجر به شكلی است كه ابتدا شورای سیاستگذاری یا انتخاب دبیر، در ابتدا و بدون انعكاس رسانه‌ای تصمیمات‌شان، نفرات مورد نظر خود برای احراز پست دبیری را انتخاب و پس از انجام بررسی‌ها و كارشناسی‌های لازم در این زمینه گزینه نهایی را به صورت رسمی به رسانه ها معرفی می كنند. شرایطی كه به نظر می آید در این دوره از جشنواره در قالب دیگری برنامه ریزی شده بود.


به هرترتیب در همین خبر بود كه فراخوان بخش رقابتی سی‌ و هشتمین جشنواره موسیقی فجر به‌صورت باكلام و بی‌كلام در بخش‌های موسیقی (دستگاهی، نواحی، كلاسیك غربی، تلفیقی، پاپ، معاصر و اركسترال ایران، كودك) و ناشر برگزیده، بهترین كتاب موسیقی، جایزه ایده و اجراهای نو در حوزه صدا و موسیقی و جایزه ویژه گروه‌نوازی منتشر شد.

فراخوان بخش رقابتی سی‌و هشتمین جشنواره موسیقی فجر براساس آیین‌نامه جشنواره با هدف معرفی و قدردانی از آثار برگزیده اهالی موسیقی ایران، اعتلای هنر موسیقی و ارتقای سلیقه شنیداری مخاطبان، صیانت از هویت ملی مبتنی بر آموزه‌های آیینی و ایرانی، تقویت و حمایت از هنر خلاق و هم‌چنین شناسایی، تبیین چهارچوب‌ها و استانداردهای كیفی گونه‌های مختلف موسیقی تهیه و تنظیم شده بود.

باتوجه به برگزاری جلسات كارشناسی متعدد در كنار جلسات شورای سیاست‌گذاری، جایزه ویژه گروه‌نوازی و بهترین كتاب موسیقی در زیرمجموعه‌های مختلف نیز در این دوره پیش بینی شده است كه متقاضیان با مراجعه به متن فراخوان می توانستند از جزییات آن مطلع شوند.

در این راستا صاحبان آثار از تاریخ 14 آبان ماه می‌توانستند آلبوم‌های صوتی و كتاب‌های موسیقی كه دارای مجوز از دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر نهادهای رسمی بوده را در جشنواره شركت دهند. البته در راستای فراخوان بخش غیر رقابتی سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر هم گروه‌ها و هنرمندان فعال در عرصه اجرای صحنه‌ای از 14 آبان تا 17 دیماه امسال فرصت داشتند بر اساس شرایط جشنواره در سایت ثبت نام یا به‌صورت حضوری آثار خود را به دبیرخانه جشنواره ارائه كنند.


بعد از اعلام فراخوان بود كه جدیدترین جلسه شورای هنر كشور روز دوشنبه 28 آذرماه به ریاست محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تشكیل و در آن آخرین وضعیت جشنواره‌های تئاتر، موسیقی و تجسمی فجر در محل وزارتخانه مورد بحث قرار گرفت.

در این جلسه محمود سالاری معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ضمن ارائه گزارشی از آخرین وضعیت برپایی جشنواره‌های تئاتر، موسیقی و تجسمی فجر به اهتمام مسئولان، عوامل و اعضای شورای سیاستگذاری این رویدادهای ملی به برپایی هرچه باشكوه‌تر آن تاكید كرد.

محمد خزاعی، رییس سازمان سینمایی، محمود سالاری معاون امور هنری وزارت فرهنگ، سیدمحمد هاشمی معاون حقوقی و امور استان‌های وزارت فرهنگ، عبدالحسین كلانتری معاون فرهنگی وزیر علوم تحقیقات و فناوری، اصغر باقرزاده معاون پرورشی وزیر آموزش و پرورش، محمدرضا جعفری جلوه مشاور رییس سازمان صداوسیما، بهمن نامور مطلق رییس فرهنگستان هنر، محمدمهدی دادمان رئیس حوزه هنری، كبری خزعلی رییس شورای فرهنگی زنان، محمدرضا حسنایی رییس دانشگاه هنر، محمدحسین ساعی و ابراهیم سوزنچی از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، محمدعلی رجبی دوانی پیشكسوت هنرمند هنرهای تجسمی و حمیدرضا نوربخش مدیرعامل خانه موسیقی حاضرین در این جلسه بودند.


به هرترتیب آنچه روایت شد شمایل رسانه‌ای شده از برگزاری سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر بود كه طی روزهای گذشته در اختیار رسانه‌ها گذاشته شده است. موضوعی كه به نظر می‌آید تنها به این گونه فعالیت‌ها ختم نشده است و دست اندركاران یكی از مهم ترین رویدادهای موسیقایی در كشورمان برنامه‌های دیگری برای هرچه بهتر برگزار شدن آن دارند.

شاید این رویداد بتواند فرصت بسیار مناسبی برای پر رنگ شدن گونه ای از موسیقی باشد كه طی سال های گذشته به دلیل تسلط تمام و كمال موسیقی پاپ در اغلب ادوار جشنواره فرصتی برای عرض اندام و قدرت نمایی نداشتند.