حسین قربانی؛ پژوهشگر قرآنی در دومین روز از نوزدهمین نشست تخصصی استادان، قاریان و حافظان قرآن كریم كه به همت شورای عالی قرآن در حال برگزاری است با ارائه مقاله‌ای با عنوان «بررسی مؤلفه‌های ماندگار و خاطره‌انگیز قرائت‌های تأثیرگذار با رویكرد برخورداری از ویژگی‌های تبلیغی» حضور داشت.

وی در ابتدا با اشاره به اینكه پیش‌تر به جای واژه خاطره‌انگیز از واژه نوستالژیك استفاده كردم، اما بعد آن را به این واژه تغییر دادم، گفت: معادل‌های زیادی برای واژه نوستالژیك آورده شده است، مثل یادمانه، دریغ‌پنداشت، اما هیچ‌كدام نمی‌تواند حق مطلب را به اندازه اصل این واژه ادا كند، این واژه در واقع دلتنگی حاصل از مرور مجموعه‌ای از خاطرات است كه در گذشته برای یك فرد اتفاق افتاده است كه البته پیش‌تر و در قرون گذشته میلادی این امر به منزله یك بیماری تلقی می‌شد، اما پس از ورود به ادبیات فرانسه بیشتر در به خاطر آوردن گذشته‌ای به كار می‌رود كه انسان حس مثبتی به آن دارد و اغلب برایش خوشایند است.

قربانی ادامه داد: برای روشن شدن این موضوع مثالی می‌زنم و آن اینكه ممكن است هر كدام از ما، دو سه دهه گذشته غذایی را خورده باشیم كه در حال حاضر هم در وعده‌های غذایی آن را تناول می‌كنیم، اما همیشه با خودمان یا دیگران این موضوع را در میان می‌گذاریم كه آنچه آن زمان خوردیم، چیز دیگری بود و مزه آن هنوز زیر دندان‌مان است.

وی تصریح كرد: این حس ممكن است در مورد شنیدن تلاوتی كه چند سال پیش یا در گذشته آن را شنیده باشیم، نیز وجود داشته باشد یا هر كدام از ما الحانی مثل دعای سحر ماه رمضان یا نوای ربنای مرحوم استاد شجریان را به یاد داشته باشیم كه برایمان خاطره‌ساز باشد و احساس كنیم كه دیگر این چنین آثاری تكرار نخواهند شد؛ این مصداق بارز معنای نوستالژی در عرصه قرآن و ادعیه است.

قربانی گفت: شاخص‌های مهمی در ویژگی‌های یك تلاوت خاطره‌انگیز قرآن منظور شده است كه از جمله آنها رعایت دقیق همه موارد فنی، فاخر بودن آن و اینكه اثری باشد كه نتوان آن را با اثر دیگری مشابه و همانند كرد و ضمن آنكه باید قابل فهم برای همه باشد و در گستره‌ای وسیع نیز شهره باشد.

این پژوهشگر قرآنی افزود: در دسته‌بندی مشخص ما نوستالژی را می‌توانیم در چند وجه جمعی، تخصصی و فردی تقسیم‌بندی كنیم، اما در مورد تلاوت قرآن ما نوستالژی مكانی نیز داریم و مثلاً تلاوت در مكانی رخ داده باشد كه به سبب گرمای وجود افرادی در آن در ذهن و خاطرات ما باقی مانده باشد یا حتی نوستالژی كلامی كه مثال بارز آن تلاوت امام جماعات مكه و مدینه است كه همچنان در ذهن ما باقی مانده و به محض آن كه چشمانمان به خانه خدا و مسجدالنبی می‌افتد، یاد آنها می‌افتیم.

وی تأكید كرد: در نوستالژی كلامی می‌توان به تلاوت‌های مشهور عبدالباسط به ویژه با این فرض كه این استاد فقید نوستالژی را در زمینه قصارالسُوَر در ذهن ما ثبت كرده است، مثال زد. البته باید در زمره این نوستالژی‌ها كه زیرمجموعه نوستالژی‌های جمعی است، موارد بیشتری همچون تلاوت‌های سعید مسلم را نیز اضافه كرد.

قربانی با اشاره به اینكه برای اهالی قرآن، امری هم به نام نوستالژی‌های تخصصی معنی و مفهوم ویژه‌ای دارد، گفت: شاید برای عموم آنچه كه ما از قطعات تلاوتی مصطفی اسماعیل به عنوان نوستالژی سراغ داریم معنی و مفهومی نداشته باشد، اما با این وجود برای همه ما چیز مشتركی وجود دارد و آن نوستالژی هیجانی است و پیش از آنكه برای هر كدام از ما با هر نیتی، تفكری در پس شنیدن تلاوت وجود داشته باشد، حس و هیجانی كه از تلاوت به ما دست می‌دهد، موجب ایجاد نوستالژی و تحول می‌شود.

وی در پایان اظهار كرد: علاوه بر آن كه می‌توان با استفاده از نوستالژی‌های گذشته در امر تلاوت آنها را برای انتقال مؤثر پیام‌های الهی بارها و بارها شنید و تحت تأثیر قرار گرفت به فكر ایجاد نوستالژی‌های جدید در حوزه تلاوت به عنوان میراث برای نسل آینده بود.