خبرگزاری فارس، گروه موسیقی: با آغاز جنگ تحمیلی نقش موسیقی، همچون بحبوحه انقلاب پررنگ شد. روحیه دادن به رزمندگان خط مقدم جبهه، مردم آسیب دیده از بمب‌باران شهرها و بیان موسیقایی همدردی و تسلیت به خانواده‌های شهدا از مهم‌ترین كاركردهای موسیقی در دوران دفاع مقدس به شمار می‌رفت.

این كاركرد در انواع موسیقی از كلاسیك گرفته تا سنتی و محلی و نوحه نواهای معروف و محبوب آن روزها، تا روزهای پایان جنگ تحمیلی به قوت خود باقی ماند. پس از جنگ هم روند نوستالژیك نغمات موسیقایی شكل گرفت و به تدریج از اواخر دهه هفتاد روند خلق آثار موسیقایی با ورود جدی ژانر پاپ، تغییر رویه داد و به سمت مضامین عمدتا اجتماعی و عاشقانه متمایل شد اما آثار موسیقایی دوران دفاع مقدس برای همیشه به عنوان بخشی تاثیرگذار از موسیقی در حافظه تاریخی مردمان ایران زمین ماندگار شد.



نسل دیروز هنوز هم زمانی كه نوای شورانگیز «كربلا كربلا ما داریم می‌آییم»، «ای لشكر صاحب زمان»، «كجایید ای شهیدان خدایی»، «خلبانان، ملوانان»، «ممد نبودی ببینی» و ده‌ها سرود و نوای دیگر دفاع مقدس را می‌شنود، لبریز از حس نوستالژی می‌شود، چرا كه این نواها یادآور ایثار و ازخود گذشتگی رزمنده‌های كشورمان است.

نوحه ماندگار «كربلا كربلا ما داریم میاییم»
خصیصه موسیقی دوران دفاع مقدس به گونه‌ای بود كه انواع باكلام و بی‌كلام آن از سادگی، صفا و صداقتی برخوردار بود كه به غایت بر دل می‌نشست و رزمندگان را به ایثار و از خود گذشتگی برای دفاع از وطن تهییج می‌كرد.



هیچ جنگی را نمی‌توان در تاریخ جهان یافت كه موسیقی در آن نقشی نداشته باشد. از جنگ‌های دوران باستان با سازهای ابتدایی بادی و كوبه‌ای گرفته تا جنگ‌های دوران مدرن كه یگان‌های‌ موسیقی آموزش دیده نیروهای نظامی حضور دارند، می‌توان بر نقش و كاركرد موسیقی در جنگ و دفاع صحه گذاشت.

آهنگ ماندگار لری «دایه دایه»
اما موسیقی دوران دفاع مقدس ما به دلیل شرایط موجود با تمام موسیقی‌های جنگی تفاوت دارد و در نوع خود منحصر به‌ فرد است. موسیقی دفاع مقدس اما نیاز به ابزار و رسانه‌ای داشت تا بتواند احساسات جمعی را تحت‌الشعاع خود قرار دهد.



در دوران دفاع مقدس، صدا و سیما مهم‌ترین و شاید تنها رسانه جمعی بود كه از طریق آن امكان پخش موسیقی وجود داشت. در این دوران هنرمندان با ساخت آهنگ‌ها و سرودهای ملی میهنی و حماسی پخش آن از طریق صدا و سیما موفق شدند وظیفه روحیه بخشی به تمام مردم و تهییج رزمندگان را انجام دهند. با نگاهی به آرشیو آثار موسیقایی دوران دفاع مقدس مشخص می‌شود این آثار علاوه بر اینكه دارای استاندارد موسیقایی بودند، بیشتر به دلیل درك شرایط موجود از سوی خالق اثر، حامل پیامی سرتاسر عاطفی بودند كه این حس و پیام بی‌واسطه و بی‌آلایش به مردم و رزمنده‌ها منتقل می‌شد چراكه برآمده از دل و بود و بر دل می‌نشست.



از سوی دیگر، نوحه‌سرایانی چون« آهنگران» و «كویتی‌پور» كه از تاثیرگذارترین‌های خالقین نغمات دفاع ‌مقدسی بودند، تا موزیسین‌های صاحب نام دیگری چون محمدرضا لطفی، شهرام ناظری، كیخسرو پورناظری، حسین علیزاده و دیگران تصنیف‌های تأثیرگذار و ماندگاری برای حماسه‌آفرینان سرزمین ایران در هشت سال دفاع ‌مقدس ساختند.

آهنگ ماندگار «خلبانان ملوانان»
در حوزه موسیقی كلاسیك نیز خواننده‌هایی چون «اسفندیار قره‌باغی» و «رشید وطن‌دوست» ازجمله تاثیرگذارترین خواننده‌های آن دوران محسوب می‌شدند. البته «محمد گلریز» را باید یكی از فعال‌ترین خوانندگانی دانست كه آثار متعدد و ماندگاری برای جبهه و جنگ تحمیلی خوانده است.



سفر اعضای اركستر سمفونیك تهران به مناطق جنگی و اجرای برنامه‌های مختلف برای روحیه‌بخشی به رزمندگان و مردم جنگ زده یكی از مهم‌ترین فعالیت‌های دفاع مقدسی فعالین حوزه موسیقی كلاسیك و اركسترال به شمار می‌رود. در همین مجموعه، «مهرداد كاظمی» خواننده كلاسیك موسیقی بخاطر حضور و اجرا در جبهه‌ها امروز به دلیل جانبازی شیمیایی در بستر بیماری است.

مارش معروف «پیروزی» اثر علی اكبر دلبری
بی‌شك موسیقی بی‌كلام از مهم‌ترین بخش‌های موسیقی دفاع مقدس است. پخش این‌گونه موسیقی‌ها در زمان جنگ تحمیلی به‌خصوص مارش‌ها رواج فراوانی داشت و این آثار بیشترین كاربرد را داشتند و بیش از هر گونه دیگری، از طریق صدا و سیما و بخصوص از طریق رادیو پخش می‌شدند. كسانی كه آن دوران را به یاد می‌آوردند حتما آن مارش‌های معروف و شنیده شده بخصوص حین عملیات‌های پیروزمندانه لشكریان اسلام را به خاطر دارند یا زمانیكه گوینده‌های رادیو قرار بود خبر مهمی از جبهه و عملیات برای مردم بازگو كنند، پخش این مارش‌ها گوش مردم را به این مساله شرطی كرده بود كه قرار است خبر مهمی از پیروزی و پیشروی نیروهای خودی را اعلام كنند و با آغاز پخش مارش و پیش از اعلام هرگونه اخباری، احساس شادمانی و غرور سرتاپای وجود آدمی را دربر می‌گرفت. یكی از مشهورترین مارش‌ها كه در آن زمان به گوش همه آشنا می‌آمد و بی‌اغراق هزاران بار پخش شده بود، مارش «پیروزی» ساخته «علی‌اكبر دلبری» بود. این مارش زمان پیروزی رزمندگان اسلام از رسانه و در مناطق عملیاتی به‌وفور شنیده می‌شد و امروزه برای خیلی‌ها حسی نوستالژیك به همراه دارد.



در بحث و بررسی موسیقی دفاع مقدس همانطور كه اقشار و آحاد مختلف مردم در خط مقدم و پشت جبهه از ایران اسلامی دفاع می‌كردند، در حوزه موسیقی نیز همین آحاد مردم بودند كه هنر و سنت‌های خود را به خدمت دفاع از میهن درآوردند. در این خصوص بر مبنای آرشیو و آمار، تمامی اقوام ایرانی با موسیقی‌های محلی و مقامی‌شان، آثاری برای دفاع مقدس خلق كردند كه هركدام به نوبه خود از تاثیرگذاری بسزایی برخوردار بود.

نوحه «ای لشگر صاحب زمان» با صدای آهنگران
از میان موسیقی‌های محلی كه در دوران دفاع مقدس به شكلی فراگیر بین مردم شنیده شد، می‌توان به «دایه دایه» با صدای «محمد میرزاوندی» از موسیقی لرستان، قطعه «خلبانان ملوانان» با صدای «جمشید نجفی» و آهنگسازی «فیروز برنجان» از موسیقی آذری را نام برد.

«كجایید ای شهیدان خدایی» ساخته «هوشنگ كامكار» با صدای «بیژن كامكار» كه بعدها با صدای «شهرام ناظری» بازخوانی شد و مورد اقبال بین‌المللی قرار گرفت، اجرای بیش از هشتصد قطعه حماسی توسط اسفندیارقره‌باغی كه خود علاوه بر تسلط برآواز كلاسیك یا اپرا دانش آموخته رشته موسیقی نظامی است، مجموعه «نینوا» با صدای «حسام الدین سراج» ( با سمفونی نینوا ساخته حسین علیزاده اشتباه نشود) نیز نمونه‌هایی از موسیقی كلاسیك و موسیقی اصیل ایرانی و تلفیقی در دوران دفاع مقدس محسوب می‌شوند.



لازم به ذكر است كه در دوران دفاع مقدس نوعی از موسیقی شكل گرفت كه گونه‌ای مستقل است كه نامش موسیقی دفاع مقدس است و مردم عامه هم با این موسیقی ارتباط برقرار كردند. این موسیی علی‌رغم تشابهاتی كه در فرم و اجرا و اركستراسیون با موسیی‌های نظامی جهانی دارد اما مشخصه و خصیصه منحصر به فرد خود را به خاطر شرایط زمانی مكانی و عقیدتی داراست.

در دوره هشت ساله جنگ به این نوع از موسیقی پرداخته شد و نامش تنها در مملكت ما مطرح است. اگر كلام را از موسیقی دفاع مقدس حذف كنیم، با موسیقی‌ای مواجهیم كه حتی در بخش موسیقی نواحی هم نشانه‌های حماسه در آن جاری است.

آهنگ ماندگار «كجایید ای شهیدان خدایی»
در دوران دفاع مقدس اقوام مختلف دلاوری‌های بسیاری كردند. هر كدام از این اقوام با رسم و رسوم خودشان به مقوله دفاع مقدس پرداختند و در بخش موسیقی هم مردمان نواحی مختلف ترانه‌ها و آهنگ‌های بسیاری درباره موسیقی دفاع مقدس ساختند.

بررسی موسیقی هشت سال دفاع مقدس نماهایی از اجراهای مختلف را در برابر دیدگانمان قرار داد كه این اجراها موسیقی سنتی، محلی، نوحه، سرود و مارش و ... كه هر كدام در نوع خود تاثیرگذار بوده‌‌اند.

ناگفته نماند، وقتی موسیقی همیشه به همراه شعر باشد گوش انسان برای شنیدن و شناختن موسیقی تربیت نمی‌شود. مردم ما موسیقی را با شعر می‌شناسند و همین امر باعث می‌شود كه وقتی صحبت چگونگی موسیقی دوران جنگ می‌شود، همه سروده‌های شنیده شده را جنگی و حماسی می‌دانند.

بیشترعامه مردم گوش ساده پسندی دارند چرا كه برای شناخت یك قطعه موسیقی احتیاج به تمرین و شنیدن و گوش سپردن به موسیقی هست ولی عامه مردم برای راحتی بیشتر توجه خود را معطوف به موسیقی با كلام می‌كنند چرا كه كلام برایشان همه حالات و روحیات را مشخص می‌كند كه همین امر باعث می‌شود توجه به موسیقی كمتر شود.

آهنگ جاودان «آمریكا ننگ به نیرنگ تو با صدای اسفندیار قره باغی
در بخش سرود نیز، اكثر آثار اجرا شده دوران جنگ اشعار حماسی و رزمی داشته و ملودی‌ها معمولی و به دور از ریتم حماسی بوده‌اند. و نكته مهم و خروجی این هنر در طول هشت سال دفاع مقدس موسیقی این بوده كه جزو اركان مهم در تشجیع(دلیر كردن، جرات دادن) رزمندگان جبهه‌های حق علیه باطل در رویارویی با دشمن بوده است.